Skip to main content

Full text of "Quid venusti et elegantis in verborum elocutione Homeri carmina habeant [microform]"

See other formats 


i^'^' 


r^«H8tal«« 


TOB 


Sec«er. 


.M^MM^It^M^t^, 


■"■VV,?-*^ 


<fl«8RV' 


imd  deor  damit  verbundenen 


Leliranstalte^. 


Am  Scliluss^e  des  Schuljahres  1878/79  verOffentlicfrt 


►^: 


VOB 


f-- 


■-•f'  :.;:■'  ''■-. '        5"  ^Ja.  a  aa.  aa.  TTo  gr  t ,  ■ 

^'^t 

•V  ' '  ■      H.;                        Eector. 

ii^"*c"  *f"^'^              '~    .i.V^\ 

•'  '  l . 

V::vM|-       ;   .   ■''    )  ■„,    . 

^-■■:7^ 

yw- 


J# 


■.•L-:";-'-  •    ''-       I  ■  I»  •  1  t%0^yt.^  . 

X.    ^jfiA  TWtmti  «t  elegantds  in  Terbonim  eloctitioiie  Homeri  carmina  habeant;    '^Fon  ProfMWMr  FraiM. 
%    2ai  Er^haBg  der  Prftfttngen  am  8.  Jvli  1878,    Yom  Bector.  j^ . ;  ,  ^ 

S.    SE«r  ErSfliiBBg  der  Schalen  am  2.  September  1878.    Vem  Sector.  ;^.; 

4.  -  SehoInadtfi^Mn.    'Vom  Bector.  '.i%  ■  ,^X^J^W,.7:-:^^t..  ■•^ 

t.    AiAHig:   Bn  KirchenTiBitation  im  BoxsAilande  TOr  ')M>  jahreii.    KtgethoH  Ton  Pr<tf« 


,     "  '       j    ■-  •-'■■•'.  •■'»'i..>". 


«& 


Kro 

Drvck  TOB  Johann  ^ 


*X'' 


tf-^SK^fer '  -v_  a li 


f 


■    *     '■.?■*  ■  -^  ;■  ■' ,  f'  ■      . 

.>tu  M   .».•-•. ;  ,•  ■  .i.  ..;.-■■■       ■■       .  ^  •  ■^ 


:■  <3 


■;■  ,  .N^",      .... 


:»5^;  f 


..-■  «^i 


■vs^- 


m- 


j' 


oW,    ^. 


"'I 


■■»■  ..»••>»    •■:* 


■W 

>'-ivr:'--'>. 


^  '^.i^r..^^-^  ::v^ '■"':■ '^^-   ■^'-■*-     *.    . 


'    i 

\.:^i 

/ 

•% 

"  •  •   ''fWryi 

•     .  ..•^:"ii?^^' 

, 

•    .1  .Vn 


;)  . 


Quid  venusti  et  elegantis  in  verborum  elocutione  Honfieri 

carmina  habeant. 


Qaieunque  vir  ingenio  praeditus  ex  mente  divina  quasi  hausto  atque  delibato,  toto  animo  et 
studio  ommi  incubuit  ad  salutem  generis  humani,  fere  semper  flrma  ae  perpetua  sui  vestigia  reHquit 
hominibus,  quaeque  ab  eo  excogitata  aut  inventa  sunt,  per  omnem  saeculorum  raemoriam  manserunt 
ac  floruerunt.  Vivit  vivetque  semper  atque  in  memoria  hominum  et  serraone  versabitur,  dum  animi 
nostri,  pravis  atque  humilibus  cupidinibus  ad  inertiam  non  pessumdati,  impetu  illo  divino  eompulgi, 
ad  verum,  bonum,  pulchrum  trahuntur  et  rapiuntur. 

Si  nunc  quidem  ad  artem  solam  nos  convertimus  contemplandam  omissis  illis  illustrissimis  viris, 
qui,  in  litteris  aut  rebus  divinis  occupati.  hominibus  ad  bene  beateque  vivendum  aditum  dederunt, 
nuUum  artis  monumentura  cum  ad  genus  humanum  educandum  atque  conflrraandum,  tum  praesertim 
ad  omnes  artis  disciplinas  augendas  atque  excolendas  per  trium  milium  annorum  spatium  haud  seio 
an  magis  pertinuerit,  quam  carmina  Homerica. 

Cum  Homerus  ut  Graecus  suae  aetatis  carmina  sua  composuerit,  rairura  non  est,  quod  nonnolli 
loci  ab  illorum  tempoi^ura  opinionibus  non  abhorrentes  amplius  nobis  non  probantur.  Quamquam  enim 
Homerus,  ut  hoc  exemplo  utar,  opiniones  Graecorum  illius  aetatis  ad  deorum  naturam  spectantes  aeeu- 
ratissime  exposuit,  quam  ob  eausam  recte  Herodotus  „Graecis  deos  ab  Hoinero  et  Hesiodo  procreatos 
esse"  condentit')  taraen  jara  Herodoti  ipsius  temporibus  carraina  Homeri  non  amplius  corpus  sane- 
t  a  r  u  m  litterarum  a  Graecis  habita  esse  inter  orames  constat.  Sed  animus  ejus,  qui  omraes  huraanas 
res  penitus  cognovisse  totamque  rerum  naturam  perspexisse  videtur,  usque  ad  haec  nostra  temporft 
adulescenti  ut  raorura  forraator  ac  magister,  viro  ut  amicus  adesse  potest.  Quantopere  autem  Homeri 
earmina  artera  juverint,  quis  est,  qui  nesciat.  Copia  illa  perraagna  puleherrimarum  fabularum,  aut 
deorum  aut  hominum  mortalium  facinora  narrantium,  non  solum  Graecis  illorura^),  sed  etiam  poetis 
artificibusque  oranium  temporum  materiara  rerura  copiaraque  uberrimam  praebuerunt  atque  amor  ille 
et  sensus  elegantiae  venustatisque,  quera  Homeri  carraina  ubique  prae  se  ferunt,  fere  semper  exem- 
plum,    ad   iraitandura   propositura   esse  videbatur.    A  Vergilio    usque   ad  Milton,    Klopstock,  Schiller, 


^)  Herodot.  11,  53:  ouTot  51  stVt  ot  «oiiio-avTe?  ^-eoyo-viriv^EXXriffi  xat  roTo-t  ^-soTfft  Toi;  enooTuptas 
3ovT«5  xai  Ttfxai;  re  xat  Tsxva;  6t8A.ovTe$  xat  v.ita,  auTcov  <nf\y.nya.yrs^. 

*)  Dionys.  Longinus  (■Ttspt  v^ov^  XHI,  7):  'Hpo^oTos  'OjxrjptxooTaTog  eyeveTo,  2T8fftj[opos  Itc 
irpoTepov  0  tc  'Apxt^XojfO?,  iravToaT  5e  tovtwv  (xaXtora  d  nA.tiTOflv  awo  tou  ojinpixou  vafiaTo;  ti^ 
avTOT  fiupta;  oVa;  TtapaTpondi;  anoreixtffa^fxevo;.  —  Iraprimis  autem  in  tragieis  poetis  Homeri  imitandi 
studium  a  veteribus  cognitum.  cfr.  Aristophanes  Banae  v.  1034. 


»5t;->*s 


;^'* 


p.tijjrfTF.T'- 


Goethe,  a  Pbidia,  qai  Jovis  stataam  Olympiae  finxit,')  asqae  ad  illos  praedarissimos  artifiees  Mo&tr 
eenses  et  yinarien8e&  qnis  ommes  enumerare  potest  eos,  qai  eius  sentendis  volnptate  affeeti  ejns 
elegantiam  animis  accomodare  staduerant  ? 

Itaqae  eam  carminum  Homericorum  maximam  esse  gravitatem  atqae  auetoritatem  inter  omnes 
constaret,  multi  iique  doctissimi  viri  ezplicandis  illis  carminibus  operam  dederunt  ita  a*  qaae  de  eis 
eonseripta  sunt,  vix  mille  libris  contineantuir.  Tamen  haec  scripta  in  duas  partes  dividam,  qaarum 
altera  libros  gramaticos  et  critieos,  altera  aesthetieos  complectitur.  In  primae  partis  libris  ea  scripta 
numero,  quae  aut  scriptoris  verba  eorreptularum  sordibus  purgare  aut  originem  carminum  Homeri- 
eornm  exponere,  aut  copiam  verborum  ejus  explicare  aut  eas  res.  quae  ab  historia  petendae  sunt, 
v,!^;^     enarrare  volunt,  in  alterius  partis  ea,    quae  ad   virtutes    aut  vitia  vel  in   operis   compositione  vel   in 

-^ri     unioscujasque  loci  verbis  et  sententiis  declaranda  pertinent. 
'c:  Viri  docti  superioris  saeculi  mente  incitati,  cum  rainoribus  rebus  neglectis  ad  majora  assurgerent, 

'%  "--.,■  ad  aesheticam  praesertim  carminum  conteraplationem  sese  converterant.  Praeclarissimi  Germanorum 
poetarum  cum  cura  et  deligentia  versabantur  in  vi  ac  natura  Horaeri  aperienda  carminumque  arte 
exploranda  atque  ejus  venustatem  iraitari  studuerunt.  Postquam  autem  F.  A.  Wolfius  anno  1795 
tibruffl  suum  „ProIegomena  ad  Homerum"')  in  lucera  edidit,  novasque  quasi  philologiae  vias  ostendit 
omnes  docti  viri  summo  studio  ad  Homeri  carmina  critice  tractanda  incubuerunt.  Tunc  primum 
qaaestio  illa,  quam  nunc  quoque  in  medio  reliquerunt  virorura  doctissimorum  studia,  exstitit  — 
qaaestio  Homerica. 

.•  '        Quamquam  hoc  loco,  quomodo  quaestio  illa  orta  paulatimque   comrautata  sit,    accuratius  expo- 
nere  nolo,  tamen  brevi  explicatione  opus  erit,  ut  commentatio  nostra  certo  quodam  nitatur  fundamento. 

Wolfius  severo  suo  judicio,  cum  Homeri  carmina  illis  temporibus  litteris  non  mandari  potuisse 
mnltosque  carminum  locos  sibi  non  constare  ostendisset,  vulgatam  opinionem,  qua  ab  uno  Homero 
Ilias  et  Odyssea  compositae  esse  credebantur,  vehementer  concusserat  atque  labefactaverat.  Herder, 
Sehiller,  Yoss,  Goethe,  alii  poetae  praeclarissirai,  quibus  ab  uno  magno  poeta  carraina  condita 
esse  persuasum  erat,  Wolfii  sententiae  restiterunt')  curaque  illum  quasi  ex  multis  elementis  consutum 
aspernarentur,  unum  sonura  esse  totius  serraonis  eundemque  stilura  ostenderunt,  quantoque  artificio 
in  moribus  hominura  notandis  aniraique  adfectibus  depingendis  cairaina  florerent,  quam  artificiose 
eornm  argumentum  progrederetur,  quara  ingeniose  oranes  loci  sibi  constarent,  explicare  conati  sunt, 
id  quod  forte  aut  multis  vatibus  auctoribus  aut  postea  quasi  singulis  quibusdam  carminibus  eonsuendis 
nullo  modo  effici  potuisset.  —  Et  docti  viri,  qui  arti  criticae  operam  dederunt,  Welcker  ac  praesertim 
0.  Mueller  Wolfii  quasi  atomisticae  sententiae  aliara  bene  eonstitutara  oppossuerunt;  quorum  quem 
secundo  loco  posuimus,  Iliadem  e  t  Odysseara  ab  uno  et  raagno  ingenio  poetico  confectas  esse  arbitratus 
est.  —  Tum  anno  1837  Lachmann  libellum  suura  in  lueera  edidit  „Betrachtungen  uberHomer'8 
Ilias"*)  quo  libro  Homericae  quaestioni  talem,  qualera  ante  Wolfium  nemo  inpulsum  admovit.  Ei 
ipsa  Iliade  sedecim  principalia  carmina  quasi  exsecuit,  quae  diu  vatura  serraone  memoriae  tradita  itaque 
corrupta  ac  depravata  Pisistrato  regnante  in  Iliadis  nostrae  formam  redacta  essent. 

Ex  illo  tempore  ei  docti  viri,  qui  Homeri  carrainibus  operam  dederunt,  in  tres  partes  disces- 
serunt.  Alii  enim  veterem  illam  de  Homero  opinionem  a  Wolfio  labefactatam  conservaverunt,  alii 
Laehmannum  secuti  sunt,  alii  in  medio  constiterunt.  Ab  alia  parte  stat  Naegelsbach  (Anmerkungen 

*)  Lessing,  Laokoon  XXII. 

')  Prolegomena  ad  Homernm  sive  de  opernm  Homericomm   prisca  et  genuina  forma  variisque  mutationibus 
et  probabili  rstione  emendandi.    Scripsit  Fried.  Ang.  Wolfius.    Halis  Saxonum  1795. 

•)  Cfr.  G.  Curtius,  Andeutnngen  flber  den  gegenwartigen  Stand  der  homerischen  Frage.   —    Zeitschrift  fur 
'f:._      inner-osterr.  Gymnasien,  V.  S.  5. 

*)  Mit  Zusatzen  von  Moritz  Hanpt.  Zweite  Anflage,  Berlin  1865 


rl% 


3  .  "'"■.'"..■    .     ■■  .-.. .:.,  •■. :   ^ ;  '■■■/■■■   '■•  ' 


V,   ,  --  »1.. 

'    ^.■-vv»»?;;*' 


XBT  Difts  2.  Anflage,  Nflrnberg  1850),  Nitzsch  (die  Sagenpoesie    der  Griechen    1852   nnd  Beitrage   j.  'J 
ETir  Geeehichte  der   episohen  Poesie   der  Griechen.    Herausgegeben   nach   dem  Tode   des  Verfassers, .    '  ^ 
Leipzig  1862)    ab    alia   Lachmann,    Hoffmann    (der  gegenwartige  Stand  der  Untersuchnngen         ,^ 
flber    die    Einheit    der    Ilias.    —    AUgeraeine  Monatsschrift    fiir  Wissenschaft    und  Literatur  1852). 
Sengebusch  (Neue  Jahrb.   f.  Philol.  1853),   Bonitz  (Ueber   den  Ursprung   der  homerischen  Ge- 
dichte,  2.  Auflage,  Wien,  1864).    Kochly,  alii;  media  quadam  sententia  utuntur:    Faesi,  Grote, 
Frie  dlae  nder,  Eitschel,  Curtius,  Sehoeraann  Bernhardy,  alii. 

Quorum  diversisssimas  opiniones  qui  in  utramque  partem  accuratius  ponderaverit,  haud  scio 
an  intellecturus  sit,  quaestionis  Homericae  nodum  numquam  certe  persolvi  posse.  Atque  ego  quidem 
parum  indiciorum  historica  fide  comprobatorum  nobis  esse  puto,  quin  illa  obscura  terapora  chtra  luce 
illustranda  illaeque  doctorum  virorum  conjecturae,  quamvis  sint  argutae  atque  iugeniosae,  satis  continendae 
sint  Eecte  igitur  Hiecke  varias  illas  et  nonnumquam  nimis  argutas  critieorum  sententias  contem- 
plans  atque  intuens  dieit^)  „H6her  zu  stellen  ist  die  Betraehtung  der  poetisehen  Darstellung,  wofur 
68  freilich  an  objectiven  Kriterien  noch  sehr  mangelt,  und  dass  in  erster  Linie  stehen  miissen  die 
Forsehungen  tiber  Composition  und  Charactere.  Und  im  Zusammenhang  damit,  glaube  ieh  auch,  dass 
jeder  Forscher,  welchen  Weg  er  auch  als  Vorarbeiter  fiir  den  kunftigen  Vollender  einschlagen  moge, 
wohl  thun  wird,  nicht  blos  den  Scharfsinn  in  sich  auszubilden,  der  in  isolirter  Steigerung  leieht  den 
gesunden  Sinn  iiberwuchert,  sondern  auch  der  Phantasie,  als  der  Grundbediugung  nicht  blos  poetischer 
Schopfung,  sondern  aueh  poetisehen  Verstandnisses  die  Sorgfalt  und  Pflege  in  sich  angedeihen  zu 
lassen.  welche  bei  unserer  Bildungsweise  aueh  ihre  Miihe  kostet." 

Hodie  si  ex  programmatibus  quibusdam  minoribusque  coramentationibus  colligi  potest,  sententiae 
illorum,  qui  Lachmannum  eiusque  opiniones  secuti  sunt,  magis  magisque  coneussae  esse  videntur, 
laetandumque  est,  inerebrescere  eorum  existimationem,  qui  earmina,  quae  voeantur  Homeriea,  ab  nno 
Homero  unura  eertumque  consilium  seeuto  eomposita  esse  eredunt.  Ae  praesertim  Theodorus  Bergk 
in  libro  suo  „Griechisehe  Literaturgeschichte"  (p.  440—913)  illas  sententias  accuratius  exposuit,  quas 
cum  ad  illius  partes  me  penitus  traxerint,  hic  tantummodo  adurabrare  volo.  Bergk,  postquam  quae  de 
Homero,  ejus  patria  atque  aetate  fide  historica  eomprobata,  quaeque  ab  omniura  temporura  doctie 
viris  de  eo  eonjecta  sunt,  explieavit,  Lachmannique  opinionem  refutavit,*)  singulis  partibus  Iliadis  et 
Odysseae  eipositis,  ad  hune  modum  quae  credat  aperit:  (p.  645)  „So  nehraen  wir  also  in  der  Ihas 
drei  wesentlieh  verschiedene  Elemente  wahr;  die  urspriingliehe  Dichtung,  die  Arbeiten  der  Fortsetzer 
und  die  abschliessende  Eedaction  der  Diaskeuasten "  (p.  722).  „So  ist  die  alte  Odyssee  nicht  nur 
vielfach  erweitert,  sondern  es  sind  auch  achte  Theile  verdrangt  worden,  andere  haben  eine  Ueber- 
arbeitung  erfahren,  die  den  Eindruek  des  zwiespaltigen  und  Verwon-enen  hinterlast."  —  Quis  dubitet 
igitur,  quin  utriusque  carrainis  auetor  poeta  omnia  certa  ratione  eonseribens  fuerit,  etsi  utrumque, 
priusquam  ab  Onomaerito  atque  Aristareho  in  eam,  quam  nune  habemus  forraara  redigeretur,  perraultis 
subditiciis  corrupium  est?  Ac  si  Bergk  Homeri  earraina  maximo  eomparat  aedifieio,  quod  per  multa 
saecula  priore  aedificandi  ratione  ac  consilio  saepius  neglecto  exstruetum,  postea  accessionibus  quoque 
quibusdam  deformatum  est,  quamquam  priraa  species  atque  iraago  oranibus  est  sub  oculis  —  id  mihi 
omnino  probatur. 


*)  Hiecke,  der  der  gegenwartige  Stand  der  homerischen  Frage.  Progr.  Greiswald  1856,  S.  23. 

*)  Bergk,  Griech.  Lit.-Gesch.  I.,  S  532 :  „Nun  erweist  sich  znweilen  anch  ein  Irrthnm  fmchthringend,  aber 
es  ftberschreitet  doch  alles  Mass  des  Glanhhaften,  wenn  die  modeme  Kritik  uns  zumnthet,  in  jenen  beiden  Gedichten, 
welche  nicht  blos  das  einfache  natiirliche  Gefnhl  des  Volkes,  sondem  auch  das  einstimmige  Urtheil  der  bemfenen 
Meister  in  Poesie  nnd  Philosophie  Jahrtausende  hindurch  als  ein  untheilbares  Ganze  bctrachtet  hat,  nur  ein  Aggregat 
eincelner,  lose  verbundener  Lieder  zu  erkennen-" 

.  1* 


w.'. 


Si  Tero  Bergk  Iliadem  moclo  ipsi  Homero,  Odysseam^)  aatem  poetae  alii  post  Homertitt! 
pneelarissimo,  qoi  rationem  Homeri  secatus  esset  attribuit,  —  id  sive  veromy  sive  fitlsum  est,  a  nobis 
praetermitti  potest.  Nobis  qnidem  scire  sat  est,  utrumque  carmen,  quamqoam  neqne  ab  iisdem  poetis 
neqne  iisdem  temporibus  tamen  eerta  quadam  ratione  observata  eonditum  esse  et  quamqoam 
permultis  causis  permoveamur,  ut  a  duobus  poetis  non  uno  eonsoriptum  esse  credamus,  utromqne 
tamen  natura  et  vi,  praesertim  autem  elocutione  verborum  quasi  cognatione  quadam  eontineri,  ita  ut 
has  ob  causas  ab  uno  praeclarissimo  poeta  confectum  esse  non  temere  putatum  sit.        v     ^   '  '^rt! 

*  Si  aesthetieam  solam  spectamus,  mihi  curae  non  esse  confiteor,  quo  modo  de  Uiadis  et  Odysseae 
origine  suam  quisque  opinionem  finxerit.  In  illo  enim  Homero,  quem  e  Pisistrati  aliorumque  manibus 
qoamvis  magnis  interpolationibus,  commutationibus,  corruptelis  instructum  aecepimus  —  nonne  post 
sextum  ante  Ohristum  saeeulum  maxima  erat  vis  et  ad  juventutem  non  solum  Graeciae  sed  etiam  totius 
Eoropae  edaeandam  et  ad  omnes  artes  excolendas  ?  Etiam  in  gymnasiis  nostris  neque  de  origine  car- 
minom  Homericorum  neque  de  singulis,  quae  in  Uiade  et  Odjssea  inesse  possunt,  carminibus  nobis 
agendum  est,  sed  illum,  quem  veteres  nobis  tradiderunt,  Homerum  discipulis  nostris  proponemoe  neque 
de  conjecturis  illis,  sed  de  auctoritate  gravitateque  auctorum  veterum  disseremus,  ut  Naegelsbachio') 
satisfaciamus,  qni  postulat,   ut  discipulos  veterum  scriptis  legendis  delectemus  et,  cum  minoribus  rebus 

>  nimis  argute   contemplandis    totum    nou  uegligamus,    eis    librorum    explicationem    praebeamus    vere 

■^:  aestheticam. 

' .  i-i         Postquam  nunc  quidem  quid   de  quaestione  Homerica  censendum  esse  putarem  et  cur  u  n  u  m 

I?  Homerum  auctorem  Uiadis  et  Odysseae  esse  mihi  persuadei-era  exposui,  quid  me  impedit,  quominus 
ad  propositum  me  eonvertam :  Quid  eiegantis  et  venusti  Homeri  carmina  in  verborum  elocutione  habeant  ? 
,  .      Si  quo  loco  apud  veteres  Schilleri  illud'): 

'  '  >' .'      ■  „Schon're8  find  ich  nicht,  wie  lang  ich  wahle, 

^.    ■■•  '  ■  Als  ju  der  scUonen  Form  die  schone  Seele." 

valuit,  apud  Graecos  certe!  Quaecumque  oculis  contemplabantur,  raanibus  eonficiebant,  perficiebant 
animo,  omnia  iis  erant  nihil,  nisi  pulchra  erant.  In  pulchri  autem  notione  non  solum  propria  sed 
etiam  apud  Graecos  nota  verbi  significatione  virtutibus  unirai  raiztae  sunt  virtutes  in  specie  positae; 
est  pulchrum  quasi  anirai  simulacrum    in   forma   venusta.    Quamquam   vero  posterioribus  praesertim 

..'•';,''  *)  8.  739:     „E8  war  ein  bedeutender  reichbegabter  Dichter,  der  im  Sinne  Homers  die  epische  Eunst  aasitbte, 

der  an  Genialitat,  an  Fiklle  sinniger  Erfindungen  und  an  Tiefe  der  Menschenkenntniss  seinem  groasen  Vorganger 
nicht  nur  gleich  zu  stellen  ist,  sondem  ihn  sogar  noch  ubertrifft." 

')  Naegelsbach,  Anmerkung  zur  Ilias,  2.  Auflage,  Seite  XIV.: 

,/Da  nnn  aber  die  Schonheit  der  klassischen  Studien  dem  Inhalt  und  Aurdruck  nach,  wesentlich  in  dem 
Gedanken  ruht,  dieser  aber  als  solcher  nichts  Einzelnes  und  Abgerissenes  ist,  so  wird  dem  Schiiler  vor  AUem  der 
Gedanke  des  Schriftstellers  und  zwar  im  Zusammenhange  zum  Bewustsein  gebracht  werden  m&s&en,  so  dass  jener,  der 
fiber  der  Mtihe,  die  ihm  das  Einzelne  kostet,  leicht  vergisst,  wo  er  im  Ganzen  steht,  durch  Vermittlung  des  Lehrers, 
der  ihm  den  Zusammenhang  zu  reproduziren  hat,  in  der  lebendigen  Bewegung  des  sich  entwickelnden  Inhaltes  fort- 
wahrend  erhalten  wird.  Je  mehr  nun  der  Schuler  in  die  Sache  selbst,  um  welche  sichs  handelt,  hineinTersezt  wird, 
je  mehr  er  das  Epos,  den  platonischen  Dialog,  das  Drama,  das  er  gerade  liest,  selber  durchlebt,  um  so  mehr  wird 
auch  der  schone  und  schlagende  Ausdrnck  in  seiner  Seele  wicderklingen,  weil  nunmehr  das  Element,  in  welchem 
derselbe  yemommen  wird,  fur  ihn  kein  Fremdes  mehr  ist.  Derjenige  nun,  der  seinen  Schiilern  nicht  nur,  was  der 
Schriftsteller  im  Einselnen,  sondem  was  er  im  Zusammenhange  sagt,  zum  Bewusstsein  zu  bringen,  sogleich  zn  be- 
wirken  vermag,  dass  derselbe,  obwohl  in  emzelne  Pensa  zerstuckelt,  doch  fur  den  Schiiler  nicht  aufhore,  ein  lebendiges 
Ganze  ku  sein,  dessen  Inhalt  als  ein  organisch  entwickelter,  desaen  Form  vom  Inhalt  und  nnr  von  diesem  bedingt 
nnd  erfallt  erscheint,  der  Lehrer  wird  seinen  Schriftsteller  im  wahren  Sinne  des  oft  missbrauchten  Wortes 
iathetisch  ecklaren.'* 

»)  Schiller,  VI.  Seite  152.  (Hempel.  Ausg'. 


*■«•' 


.»5 


QrMeirQm  eiTitatam  temporibus   para  haec  palehri   notitio    obseorabatnr,    in  forma  venusta  animus     '^f-^ 
puleher  magis   magisque   exstingebatur,    tameu  Homeri   aetate  eamque   sequentibus   saeculis    quibus    :_:\sv 
Graeeiae  gentes  ad  summam  pervenerunt  dignitatem  atque  sapientiam,   non   solum   in  omnibus   artis     / 
monomentis  sed  etiam  in  omnibus  vitae  publieae  et  privatae  institutis  praeclarissima  et  rerum;.et  formae   '  .      ] 
videri    potuit  eonvenientia.    Quae  quidem    in    poesi    graeca   efficiebatur    integritate    illa    aminorum,  \ 

eastisate  eogitationis  et  mentis,  rerum  verborumque  copia  uberrima. 

Cuius  rei  cura  magnos  illos  tragicos  Graecos,  tum  praesertim  Homerum,  parentem  poesis  graecae, 
primnm  et  clarissimum  exemplum  esse,  inter  omnes  eonstat  Cum  enim  Ilias  et  Odyssiea  jam  artis') 
cujasdam  vestigia  sine  dubio  praebeant,  tamen  in  utroque  carmine  nil  putidi  atqne  quaesiti  (nonnulis 
locis  duris,  qui  postea  interpositi  sunt,  eieeptis)  invenitur,  nusquam  adhibetur  inanis  quadam  verborum 
speeies  ac  pompa,  nusquam  in  verborum  elocutione  animadvertitur  duritas.  Ubique  rerum  formaeque 
eompositio  apta:  minimus  quoque  locus  plenus  elegantiae   atque  venustatis.    Itaque    recte  Sehiller'): 

„Hat  er  doch  Eine  Mutter  nur  und  die  Zuge  der  Mutter 
•    '  Deine  unsterblichen  Ziige,  Natur."  '. 

Naturae  autem  conveniens  ea  modo  forma  uobis  esse  videtur,  quae  ad  ipsum  animum  se  aceo- 
modat.  Si  igitur  de  formis  Homericis  dicturus  sum,  lacere  non  potero,  quin  etiam  de  anirao  et  indole 
poesis  Homeiicae  pauca  adjiciam.  Cum  forma  ex  re  pendeat,  saepissime,  nisi  ex  rebus  ipsis  earumque 
indole,  quid  forma  sibi  velit,  colligi  non  poterit. 

Quibus  autem  rebus  carminum  Homericorum  venustas  apparet?*)  Ac  primum  quidem  admiranda 
est  ars  ejus  in  fabula,  quae  carminis  quasi  fundamentum  est,  enarranda,  in  moribus  omnium  sive 
deorum  sive  horanium  depingendis;  tum  aptissima  illa  rerum  descriptio  atque  distributio,  quae  in 
fabula  producenda  et  in  digressionibus  recte  inserendis  cognoseitur.  Inprimis  autem  argumentum 
carminum  semper  simplex  et  unum,  narrandi  et  reticendi  modura  semper  servatum,  verborura  copiam 
ad  rerura  ubertatera  exprimendam  semper  aptissimara,  postremo  omnia  sermonis  subsidia  ad  splen- 
dorem  et  nitorem  parandum  semper  peritissime  adhibita  esse,  quis  est,  quin  sciat?  —  Sed  terminos 
mihi  constitutos  egrederer,  si  Horaerura  in  his  omnibus  rebus  artis  praeeepta  diligentissirae  secutum 
esse  accuratius  demonstrarem.  Quicunque  de  Homeri  carminibus  ex  aequo  judicare  vult,  sine  dubio 
Vischeri,  quod  equidem  sequor,  probabit  judicium,  qui  dicit*):  „Es  verhalt  sich  hier,  wie  in  der 
Skulptur;  eine  historische  Erscheinung  fallt  mit  dem  Begriffe  der  Sache  zusammen,  ist  normal.  Wenn 
man  das  Wesen  der  Skulptur  schildem  will,  schildert  raan  die  griechiche,  und  umgekehrt;  eben  dies 
gilt  von  dem  Wesen  des  Epos  an  sich  und  von  dem  homerischen  Epos." 

Quamquam  igitur  multum  mihi  haberet  delectationis,  si  elegantiam  venustatemque  carminum 
Homerieorum  universam  demonstrare  ac  fortasse   quae    ei   eum  Vergilio,    poeta   clarissimo,    qui    eius 


»)  Vischer,  Aestetik  III..  S.  1285 : 

„Da3  griechische  Epos  steht  so  in  einziger  Vollendung  da,  dass  es  als  historische  Erscheinung  doch  ganx 
mit  dem  Begriffe  der  Sache  znsammenfallt,  denn  in  einer  Dichtungsart,  welche  ihrem  Wesen  nach  ein  plastisches 
und  naives  Weltbild  fordert,  wird  das  VoIIkommenste  da  geleistct,  wo  nicht  nor  die  Phantasie  des  Volksgeistes 
an  sich  plastisch  ist,  sondem  auch  das  dichtende  Bewustsein  sich  zur  Eunstpoesie  erhoben  hat,  ohne  den  Boden  der 
Nairitat  zu  verlassen." 

»)  SchQler,  I.,  S.  196. 

•)  Herder'8  Werke,  10.  Theil.  Homer  ein  Giinstling  etc.  S.  330: 

„Da8  Wesen  der  Kunst  gehet  auf  Umriss,  auf  bedeutenden  Endzweck,  auf  Anmuth,  Fulle  und  Einheit. 
Unvermerkt  arbeitet  sie  dahin,  das  Ueberfl&ssige  wegzuschaffen,  dem  Nothwendigen  aber  Eraft  zu  geben  und  es  in 
hdchster  Einfalt  darzastellen,  gottlich,  wurdig,  angenehm,  zierlich."  „AIIe  Sagen  gehen  unausgebildet  in  das  na- 
endliche  fort,  der  Sanger  gibt  der  Unendlichkeit  Umriss,  den  Begebenheiten  Form  ond  zwar  auf  die  leichteste  Weise  " 

*)  Vischer,  Aesth.  III.  S.  1287.  f. 


V--'*-,         .■■'■'■-.         ■      ..    •  •  ^:».:'-;-:;^;-!*"-^  ;  ;■ 

vestigia  perseentns  est,  hae  in  re  eomunia  snnt,  illustrare  mihi  lieeret,  tamen  nime  qnidom  hoe  oon- 
silio  mihi  desistendum  est.  Ut  vero  etiam  gutta  aequae,  sole  collustrata,  totius  soHs  r^aerentttnr 
imago,  sie  etiara,  si  de  parte  modo  Homericae  aitis  disseram,  quantum  ubique  in  eis  earminibus  insit 
gratiae  et  vennstatis,  iaeile  eSiei  posse  spero.  Praecipue  autem  Homerus  oranibus  non  solum  Grae- 
eorum  sed  etiam  oranium  aliarum  gentium  poetis  splendore  quodam  et  nitore  orationis  praestat,  qua 
in  re  nemo  umquam  eum  adaequavit.  Itaque  Pindaro,  Sophocli,  Platoni,  semper  ut  ad  imitandum 
propositum  ezemplar  ante  oculos  versabatur  et  poetae  et  docti  viri  omnium  temporum  venustate  eius 
eapti  pleni  erant  admirationis  et  amoris  ejus.  Nam  cum  ante  omnia  dicendi  genus  ad  elegantiam, 
splendorem,  gratiam  poeticae  artis  pertineat,  mirum  non  est,  quod  etiam  Homerus,  qui  inter  omnes 
poetas  dicendi  genere  praeclarissimo,  elegantissimo  maximeque  sublimi  excellit,  omnibus  saeeulis 
summis  laudibus  exornatus  et  a  doctissimis  viris  non  solum  priorum  sed  etiam  recentiorum  temporum 
ad  astra,  ut  ita  dicam  sublatus  est.  Si  igitur  aliorum  st^udia  secutus,  de  Homeri  genere  dicendi  dis- 
seram  hoc  loco,  id  mibi  non  solum  multum  habebit  voluptatis,  sed  etiam  Homeri  carminibus  melius 
explicandis  rectiusque  dijudicandis  aliquam  afferat  utilitatera.  Sed  cum  non  de  universa  apud  Homerura 
dicendi  ratione  disputare  mihi  liceat,  de  epithetis  modo  ornantibus,  quae  vocantur,  de  compai^ationibus, 
de  descriptionibus  agam,  ceteris  poeticis  ornamentis,  orationibus  aliisque  rebus  ommissis,  idque  unum 
studebo,  ut  quamquam  hac  in  urbe  bibliotheca  non  adjuvor,   his  de  rebus  plane  et  dilucide  disputem. 

De  epithetis  ornantibus. 

Omnia  epitheta   dividuntur  in  partes  duas.     Sunt    enim  epitheta    aut  necessaria  aut    ornantia. 

Epithetis  necessariis   in  dicendo  et  in  scribendo,    in    oratione    soluta   et  in   poesi    saepissime  utimur. 

Notatur  enira  eis,  quo  raodo  unoquoque  teraporis  momento  aut  homines  aut  res  sese  habeant.  Oman- 

tibus  epithetis  autem  poetae  modo   usus   et  arbitrium  utitur.     Illa   ad   explanandam    et   explicandam, 

haec  ad  eiornandara  pertinent  orationera.    In  Homeri    carminibus    eorumque  qui   eura    iraitati   sunt, 

epithetorura  quoque  ornantiura  sunt  duo  genera:  epitheta  perpetua  et  epitheta  exquisitavel  signi- 

ficantia;  quorura  haec  omnium  poesis  generura  propria  sunt,  illa  nisi  in  carminibus  heroicis  ac  prae- 

cipue  in  eis,  quae  primis  poeticae  artis  temporibus  sine  magno    artificio  composita  sunt,    non  inveni- 

untur.     Epitheta  pei-petua  sunt  adiectiva  semper  ad  habitum   solum  proprietatemque  rerum  spectantia, 

epitheta  autem  eiquisita  non  raro  participia  sunt,  adiectivorumnaturiim  usurpantia,  substantiva,  nomina 

patronymica. 

Quomodo  autem  sit,  ut  epitheton  artis  poeticae  ornaraentum  nominari  possit?  quidque  sibi  vult? 

Epitheta  sunt  ornaraenta,  quia  neque  ab  ea,  quae  in  antecedentibus  aut  sequentibus  verbis  inest 
sententia,  dessiderantur,  neque  utilitati  soli  inserviunt.  Si  igitur  ex  carraine  quodara  epico 
omnia  epitheta  ornantia  eximeremus,  vim  et  naturam  ejus  non  deleremus.  Ut  enira  templum 
Graeeum  etiam  sine  raetopis,  sine  triglyphis,  sine  raagnificis  illis  in  fastigio  positis  statuis  praecla- 
rissimum  artis  raonuraentura  esset,  sic  etiara  sine  epithetis  ornantibus,  sine  coraparationibus  carmen 
epicum  satis  pulchrum  sine  dubio  confici  posset.  Ut  vero  oculi  suaviter  afficiuntur,  si  in  templo 
columnarura  columinuraque  series  ornamentis  distinguuntur  et  ut  statuae  terapli  magnificentiara  valde 
augent,  sic  epitheta  orationi  elationera  quandam  affere  videntur  et  vi  sua  in  rerum  omniura  natura 
describenda  et  vitiis  virtutibusque  horainura  depingendis  posita  non  solura  ad  exornanda  sed  etiam 
ad  explicanda  carmina  valent.  Quo  fit  ut  epitheta  non  inania  sed  quasi  ingeniosa  orationis 
omamenta  sint  et  —  quem  locum  ars  in  hominura  vita  habet,  eura  in  arte  ipsa  obtinere  videntur 
—  sint  ornaraenta,  quibus  carere  possemus,  sed  si  carere  deberemus,  eorura  desiderio  flagraremus 
eaque  requireremus. 

Sed  epitheta  sunt   etiam   ornamenta    vetustissima.     Postquam    enim  homines,    quae  mente 
eonciperent  exprimere  didieerunt,  apud  oranes  gentes,  quae  non  penitus  immanes  et  barbarae  manserunt, 


7 " ' 


■•''!,..%(■*>•. 


f-"f 


tamqnam  priml  ingenii  hnmani  flores,  mythorum,  ut  graeeo  utar  verbo,  ilia  eopia  eoorta  est.  Qui 
qaidem  sive  ad  deos  sive  ad  homines  tantum  pertinent,  semper  imaginationis,  ut  ita  dieam,  vi  posteris 
memoriae  traditi  sunt,  .Quae  vis  in  mythis  ad  deos  speetantibus  eum  ultra  modum  bominibus  consti- 
tutum  egreditar,  numen  divinum  natura  yitaque  hominum  aeeurate  perspeeta,  ut  menti  satisfaeiat,  in 
permultas  dividit  personas,  iisque  divinis  personis,  qui  natura  fere  humana  utuntur,  plurimas  res 
gestas  afiingit;  si  mythi  de  rebus  humanis  agunt,  eadem  vis,  ubi  primum  geus  aliqua  res  a  viris  de 
se  meritis  gestas  memoria  tenere  incipit,  in  rebus  ipsis  propagandis  et  confingendis  maxime  viget  et, 
tamquam  yeritati  inservire  vellet,  temere  res  fietas  rebus  fide  historica  comprabatis  adjieit.  Haee 
imaginationis  vis  autem  etiam  unicuique  deo  hominive  certam  quandam  et  naturae  eorum  aptam 
speciem  habitumque  praebere  vult,  id  quod  optime  efficit,  cum  complura,  quae  eorum  propria  sint, 
deligat,  et  iis  fere  solis  attribuat,  et  ubique,  etiam  locis  minime  aptis  epitheti  brevis  usu  addicat 

Qua  in  re  Homerum  quoque  mythorum  illorum  vetustissimorum  auetoribus  connexum  esse 
magno  numero  epithetorura  ornantium  ejus  demonstratur.  Quod  facile  intelligitur  neque  auctoritatem 
gravitatemque  Homeri  ullo  modo  minuere  potest.  Nam  cum  jam  ante  ejus  aetatem  poetae  epici  car- 
minaque  heroica  fuissent  dieendique  genus  a  prioribus  poetis  traditum  et  proprium  poesis  epieae 
formatum  esset  atque  cum  dicendi  genus  in  carminibus  epicis,  quod  mythi  ante  omnia  iis  continentur 
constantius  quasi  et  magis  assiduum  quam  aliorum  carminum  esse  deberet,  ipse  poeta  maxime 
ingeniosus  a  quibusdam  vulgi  propriis  et  priscis  artis  poeticae  modis  solvi  non  potest,  quamquara 
carminibus  suis  ad  summum  elegantiae  gradum  pervenit.  Et  in  his  ipsis  rebus  retinendis  haud  scio 
an  auctoritas  et  gravitas  Homeri  posita  sit.  Etiam  hic  naturalis  est  et  simplex,  cura  Vergilius')  cuius 
Aeneis  conscientia  popuh  et  vitae  publicae  non  nitatur,  in  epithetis  ponendis  saepissime  faeere  non 
possit,  quin  nimiam  adhibeat  artem  ae  diligentiam.  Nos  ipsi  jam  sape  in  hac  nostra  exigua  Saxonum 
gente  vidimus.  dfficillimum  esse,  res  in  vuigo  ipso  ortas  sermone  et  numeris  ab  illo  inventis  satis 
eleganter  et  secundum  artis  praecepta  desribere.  Quam  ob  causara  quanti  Horaerum  astimandum 
putabis,  qui  eum  et  artis  leges  et  a  priorum  poetarum  saeeulis  traditum  modum  sequatur,  tamen  nullo 
modo  ineptus  et  longinquus  esse  videatur? 

Ac  praecipue  epitheta  a  doctis  viris  raaxime  demonstrare  putantur,  poesim  Homeri  multis 
saeculis  post  mythos  illos,  de  quibus  supra  diximus,  confictos  ortam  esse.  Nam  ut  praetermittam, 
pluribus  locis  aliorum  mythonim  mentionera  fieri,  qui  cura  tabulis,  quibus  arguraentura  Ihadis  et 
Odysseae  continetur,  nullo  modo  cohaerent  itaque  jam  antea  orti  esse  debent*)  etiam  plurima  epitheta 
ornantia  jara  in  carrainibus  ante  Homerura  compositis  fuisse  necesse  est,  epitheta  non  solum  deorum, 
sed  etiam  plurimorum  heroum.  Si,  ut  hoc  exemplo  utar,  Apollo  (II.  I.,  37)  apyuporo^o?  nominatur, 
hoc  est  jam  a  prioribus  poetis  deo  illi  adjectura  epitheton;  sirailique  ratione  judieanda  sunt  epitheta 
illa  Aurorae :  rjptyevsta,  xpoxoneTtXo?,  po(5o5»xTuXo;,  (paco-tpPpoTo?,  jfpypo-S-p^vog,  su^-povo;  alia ;  prioribus 
enim  temporibus  personae  deorum  aecuratius  describebantur.  Singulorum  autera  heroum  virorumque 
fortium  epithetii  etiam  manifestius  fit,  Homerura  priorum  auetorum  exempla  seeutum  esse.  Nestor 
(II.  n.,  336  aliisque  locis)  vnizora.  nominatur,  quamquara  eum  nusquam  equitantem  videmus  et 
Aehilles  no5a?  coxu?,  wo5ooxri?,  quae  quidem  epitheta  ab  antiquioris  poesis  earminibus  repetenda  esse 
videntur  et  fortasse,  ut  Bergk  (Griechisehe  Literaturgeschiehte,  S.  838)  putat,  a  carminibus,  quae  de 
AchiUis  agebant  juventute,  quam  Cheirone  degit  magistro,  centauro  illo  doetissimo. 

Multa  epitheta  plane  vetustissima  esse,  demonstratur  etiam,  quod,  quid  signifieent,  usque  ad 
haec    nostra    tempora   jam    non    satis    constat.    Unum  raodo  exemplum  afferam,   quod  ex  Jordani') 

*)  Teuffel,  BSmisclie  Literaturgeschichte,  S.  467. 

•)  Cfr.  Nitzch,  Beitrage  zur  Geschichte  der  epischen  Poesie  der  Griechen,  Leipzig  1869. 
•     »)  W.  Jordan,  Odyssee,  Frankfurt  a.  M.  1875,  p.  548. 


libro  samo,  Toeem  illam  ^upo^.  Lexicft  si  evolvimus,  invenimus  ^homines  articiilate  loqQentes",')  aife 
.homines  infirini,  mortales".')  £x  iis,  quaeDias  I,  250  pepoirooT  dyi^uitwv  legimns,  efikn  poBset,  in  ydee 
signifieationem  inesse  spectantem  ad  breve  vitae  tempas  homnibns  eoneessam,  eam  Nestoris  eeneetDs 
et  eJQS  aacta  annis  experientia  et  asus  rerum  praedieentor ;  et  ex  H.  lY,  840  eolligi  deberet  voeem 
ptpo^)  hominem  brevis  vitae,  non  articulate  loquentem  signifieare,  si  in  eo  loeo  hoc  sententiae  iaesee 
pntamos:  omniam  rerum,  quae  hominibus  deleetationem  parant,  quae  quidem  paueae  fimnt,  volaptas 
amatoria  sine  dubio  optima  esse  videtur,  quamobrem  nemo  eam  dimittat.  II.  II,  285  lexieographos  at 
^epoi{>  in  illad  „artieulate  loquens"  transverterent  commovisse  eredo,  enm  nuUo  alio  loco  {^epo'^)  ita 
transverti  posset,  nisi  verborum  vi  et  sententia  vehementer  violata.     Odyeseus  enim  dieit  in  contione: 

WrpeiSn,   luv  St)  vs,   ava^,   iS^sXovffiv  WxoLioi 
mmv  eXsyjftcTov  5-spsvat  nsp6nsff7i  ^poroiaiv 

Atrida,  nanc  te,  rex,  volunt  Achivi  omnibus  probrosissimum  reddere  articulate  loquentibus  mortalibus 
i.  e.  in  ore  omnium  mortalium.  Sed  horum  verborum  sententiam  accuratius  perspexisse  Jordanus 
mihi  videtur;  dicit  enim:  „Die  feine  Meinung  des  Odysseus  ist  offenbar:  die  Schuld  der  Nicht- 
eroberung  Ilions  werden  in  Wahrheit  die  Achaeer  tragen ;  die  Sch  and  e  aberloei  allen  X  .  .  .  Menschen 
wird  den  Agamemnon  treffen.  £s  wiirde  also  poetisch  und  stilistisch  ganz  vortrefilich  sein,  wenn 
(tepoijj  diejenige  Eigenschaft  der  Menschen  bezeichnet,  welche  sie  verhindert,  in  solchen  Fallen  den 
wahren  Zusammenhang  einzusehen  und  welche  sie  verleitet,  den  unschuldigen  HeerfQhrer  zu  verur- 
theilen,  anstatt  das  meuternde  Heer,  das  die  Vollendung  seines  Unternehmens  unmoglich  gemacht 
hat"  —  Praeter  versum  311  hymni  in  Cererem  pracipue  Odysseae  XX,  45 — 51  vocem  (xepo(|)  pro- 
videntia  sapientiaeque  divinae  eontrariam  esse  et  humani  animi  debilitatem  significare  demonstrat. 
In  Od.  XX,  45,  sqq.  homo  mortalis  deo  oppositus,  praesidio  semper  juvantis  et  praesentis  deae  Athenae 
„yXauxw«t5"    (etiam  in  tenebris  omnia  perspicientis)  solatio  afficitur: 

Er-Trep  'KSVTrixovra  Aojfo:  |xspo7r«v  av^^poTtwV 
voijt  «sptffTatev,  xTsTvat  (tefxacoTSg  *Apnt. 
xat  xev   Tflov   e^Xacato   /36 a;  xat  t(fta  iinka,. 

£x  quo  eoUigi  potest,  voce  yispo^  illam  animi  huraani  imbeeillitatem,  divinae  mentis  aciei  con- 
trariam,  significari  (compositum  enim  est:  ex  pspo;  et  OIIT  cum  sententia  transitiva);  homiues  ige- 
niorum  debilitate  impediti  partem  modo  rei-um  perspicere  possunt,  eorumque  judicium  igitur  saepissime 
perversum  est.  Itaque  vox  peposjj  maxime  contraria  est  illi  Jovi  proprio  epitheto  ,,8upuo«a",  quam 
vocem  multi  „late  dicens"^)  „late  auditus"  falso  interpretantur,  quod  epitheton  vero  nil  nisi  „late 
videns"  „totum  mundum  perspiciens"  „cuius  notitiam  nulla  res  effugit"  dicit 

£pitheta  hujus  generis,  quae  cum  a  Graecis  ipsis  post  Homerum  viventibus,  lexicographis  tes- 
tibos,  jam  non  intelligebantur,  quaeque  ab  iis  non  percepta  audiebantur,  Homeri  temporibus  in  populo 
ipso  vigebant;  nam  vates  et  apud  principes  et  apud  reges  et  in  populi  concionibus  carmina  sua  pro- 
nuneiantes  iis  fere  semper  utebantur.  Cum  enim  ex  tempore  carmina  componerent,  fieri  non  potuit, 
quin  non  solum  epitheta  perpetua,  sed  etiam  perpetuos  saepissimeque  repetitos  versus  adhiberent  ad 
earmina  ineipienda  invocandasque  Musas,    ad  quaerendum  respondendumque  ad  omnes  ree,  in  natura 


*)  Pape,  Griechiach-devtscbes  Worterbnch,  II,  S.  133:  ot  (xspo^Tts?:  1)  Die  Menschen,  die  articalirt  sprechen, 
die  einzelnen  Lante  nnd  Sylben  trennen  ond  dentlich  horen  lassen,  zam  Unterscbiede  von  den  Thieren,  die  nur 
onarticnliite  Lante  herTorbringen. 

•)  SnUe,  Griechisch-dentsches  Worterbnch. 

*)  Cfr.  Pape,  Griechisch-dentsches  Worterbnch,  I,  S.  985,  eupuoira:  „entweder  der  weit8chauende(oo;jj,  eupu»<J)) 

oder  Ton  otj)  der  weittonende,  weitdonnemde  (wenngleich  otj;  sonst  nur  von  der  articulirten  Stimme  gebraucht  wird)". 


V-. 


-■■■    V     ■■   .      :'     •'^"-.'   ■'■*■•'     •  r._--Wi'=^^r-'C^ 


r.,^- 


■   '::^a-- 


•t*Tita  hnmuia  semper  redeiintei  deseribenda^,  nt  dierum  noctiumqae  vicissitudinem,  sacrificia,  eoMilir, 
leetom  gternendnm,  ad  alias  res.  Quamm  renim  enm  permnlta  etiam  in  Homero  inveniantur,  nt  a  nobis 
jam  ante  dictum  est,  non  est,  cur  miremur,  quod  Homerus  in  earminibus  suis  id  quod  a  populo 
Oraeeo  jam  ante  eonstitutum  erat,  in  arte  poetiea  sequi  yellet.  ~:  - 

Itaqne  nune  nobis  quantopere  Homerus,  eum  epithetorum  perpetuorum  usu  carmina  sua  ad 
legee  priorum  poetarum  earminibus  traditas  formaverit  artis  ipsius  praecepta  secutus  sit  —  quaestio 
exstat.  Dlis  quidem,  quorum  judicium  iu  reeentioris  aetatis  carmina  epica  se  formaverit,  multum 
miri  ridiculique  habet,  si  apud  Homerum  epitheta  illa  legunt  qnae  rerum  nan-atarum  ratione  nuUo  modo 
habita  ubique  ponit :  ut  Jupiter  plenus  Junonis  timoris  3-sav  xpaTKjTos  appellatur,  Juno  infinitis  prope 
et  inumerabilibus  locis  XevxdX^voq,  Menelaus  j3o>iv  oiya3-6?,  Achilleus  «65«;  ooxu;,  quamquam  in  ten- 
toriis  sedent,  Ulyxes  cum  prudentia  ejus  eum  quasi  deserit,  /TroXufxnTi;.  Et  paene  absurdum  ineptumque 
nobis  videri  debet,  coelum,  cura  clara  dies  sit  sideribus  illustre,  navem  in  portu  quoque  tuto  veloeem 
diei,  permirumque  putandum.  Circen,  de  cuius  veneficio  antea  dictum  sit,  «orvia,  Cyclopem  in  speca 
8U0  ^isyaXriroof  dr6po(fayoq,  Achivos,  cum  superstitione  quadam  capti  fugiant,  pfyol^ujxoc  appellari. 

Sed  si  carmina  homerica  quomodo  orta  sint,  accuratius  perspicimus,  haec  omnia  a  nobis  faeile 
intelliguntur.  Cum  enim  permultis  poetarum  illorum  ante  Homerum  carminibus  et  mores  et  res 
gestae  deorum  viroruraque  fortium  saepissime  celebrata  essent,  atque  carmina  illa  et  praesertim  quae 
in  iis  de  natura  deorura  hominumque  moribus  dicta  erant,  apud  omnes  Graecos  raagis  magisque 
innotuissent,  certe  si  quis  epitheta  illa  «doa?  wxu?  vel  «oXupriTi?  pronuneiaret,  eum  totum  jam 
Aehillem,  totum  Uljxem  ante  oeulos  Graecis  quasi  posuisse  mihi  quidem  persuasura  est.  Quae  enim 
virtutes  in  fortissimo  aeerrimoque  illo  Achille  vel  in  callidissimo  Ulyie  erainebant  atque  elucebant 
(in  altero  velocitas,  in  altero  calUditas),  eae  cum  norainibus  eorura  tara  artis  vinculis  conjunctae  erant, 
ut  ipsis  nominibus  fere  semper  apponerentur  et  ad  comrautandam  verborura  sententiara  nihil  valerent. 
£pitheta  haec  perpetua,  cum,  ut  a  nobis  dictum  est,  ad  forraandara  explicandaraque  verborum  sententiam 
minimi  sint  momenti,  cognomina  esse  videntur  nominibus  ipsis  adjuncta,  (et  „si  parva  licet  componere 
magnis",  norainibus  illis  comparari  possunt,  quae  a  quadam  aut  anirai  aut  corporis  proprietate  repetita 
Germanica  hngua  «Spitznamen"  vocantur).  Si  naturam  autem  eonim  spectas,  rerum  horainumque 
quibuscum  conjunguntur,  propria  summatim  raodo  exponere  volunt,  et  quae  eis  adurabrata  tantum 
sunt,  exquisitis  deinde  epithetis  illustrantur. 

Cum  autem  poesis  Homeri  ad  leges  a  prioribus  poetis  traditas  sese  accomodaverit,  haec  epitheta 
perpetua  a  nobis  non  solum  naturalia  sed  etiam  venusta  haberi  debent,  quibus  ea,  quae  narrantur,  eum 
generale  singulari  opponant,  distinctiora  et  illustriora  fiunt.  Si  enim  Achivi,  quamquara  dissipati  per- 
turbatique  sunt,  jxsya^upiot  apellantur,  ut  hoc  exemplo  utar,  hoc  non  tara  perverse  dictum  est,  quam 
nobis  primo  aspeetu  videatur.  Nam  primum  quidem  hoc  epitheton  nos  adraonet,  ne  rerura  antea  ab 
eis  saepissirae  bene  gestarura  obliviscaraur,  tum  autem  ut  fugam  illam,  cura  virtutes  eorura  prius  spec- 
tatae  in  mentem  nobis  veniant,  improvisara  et  inopinatara  habearaus.  At  non  solum  hoc  sed  fere  omnibus 
loeis,  quibus  epitheta  perpetua  verborum  sententiis  contraria  videantur,  facile  inveniemus,  mentem 
eogitationemqne  eorura,  qui  legunt,  eis  non  perturbari  sed  ad  faeilius  intelligendum  incitari.  Equidem 
credo,  Homerura,  nisi  hoc  scivisset,  epithetis  perpetuis  nullo  raodo  usurura  fuisse.  Quam  sapientem 
autem  se  praestiterit  in  adhibendis  eis,  ne  epithetorura  perpetuorum  crebriore  usu  ad  similitudinem 
rhapsodorum,  qui  voeantur,  ei  tempore  earmina  pronuntiantium  aecederet,  quis  ignorat?  unura  quemque 
deum  virumque  fortem  ubeniraa  exquisitorura  epithetorura  copia  nonne  eiomat?  praeter  illud 
ffoXv^n-S^t;  triginta  fere  aha  Ulixi  epithetha,  praeter  illud  'KoS'Ji-/i.riq  fere  viginti  adjungit  AchiUi. 

Quid  interest  aulera  inter  epithetorum  perpetuorura  et  exquisitorura  naturam?  Sunt 
epitheta  ornantia  et  depingendis  vel  exprimendis  rebus  quaecuraque    narrantur  iis,    qui    andiunt  sive 


•V 


.fe- 


- . ..    r^-v'-^^'-^:t-->  ^-  ■'--■■'     10        ,-, . 


legunt,  ante  oculos  ponere  volunt  Sed  epitheta  perpetua  hoc  eiHoiunt,  oum  omnium  renim  natanm 
summatim  modo  exponant;  epitheta  illa  exquisita  ad  res  ipsas  pr&pius  quaai  aocedunt  propriamque 
earum  magis  sequntur  naturam.  ■■■,.      ..:     v.r^- 

:  c  Epitheta  perpetua.  quae  fere  omnia   a  priorihus    poetis  tradita  sunt,   saepe   tam    ampla    mini- 

'Ineqne  definita  esse  videntur,  ut  viris,  qui  critieae  operam  dant,    minime  probentur  supervacaneaeque 

putentur.')     Ineptum  ab    eis  habetur,  Homerum  lae    riiv    vel  Aevxov,   nivem  ;}juxpn,   ignem  xatdjirvov 

«ye  (fXeya^^or,  caelum  supu?,  montem  u(i}»iXov,  mare   iroXtn     sive  airetp»ir    aquam    uypov    nominare. 

^^  '        No8  autem  cum  haec  epitheta  ad  universam  rerum  naturam   spectantia  ex  ipsa  rerum  contemplatione 

•,;<;        profluiissi  putemus  eaque  ex  prima  quasi   populi  graeci  infantia   originem  traxisse  sciamus,  eo  magis 

ea  admirabimur,  quo  majorem  Homeri  carminibus  veritatem,  ut  ita  dicam,  simplicitatemque  praebeant 

An  Homerum  aliquid  quaesiti  prae  se  ferre  velle  putares,  si  voei  ilii  yiXa  (II.  VI,   434)  Xsuxov,  voci 

illi  .^avaT05  (H.  III,  309;  IX,  411)  reXoc   apposuit?    (confer    apud  Vergilium    illud    „extrema   mors" 

Aen.  II,  447).     Poeta  enim  res  ipsas,   quales  sint,  perspicit ;  quaeque  ab  eo  cognita  sunt,  nuda  nobis 

et  simplicia  proponit.    Sed  si  rerum  naturara  accuratius  describere  vult,  quis  eum  umquam  adaequare 

potuit?    Hoc  certe  constat  et  a  nobis  jam  antea  dictum    est,  Homerum    epitheta   perpetua   numquam 

adhibere,  si  res  diligentius  explicaturus  est,    cum   in   investigandis   pulcherrimis   epithetis   ubique   se 

praebeat    ingeniosissimum.     Quis    non   admiretur  illud    opo;  etvo^i^uXXov  (H.  II,   632;    Od.  IX,   22) 

'    aliaque  talia,  quibus  peritissimum  se  praestitit  artificem? 

Quo  factum  est,  ut  reete  elegendis  apteque  adhibendis  epithetis  ubique  admirabilem  suorum 
earminum  elegantiam  et  amoenitatem  assequeretur,  ad  quarum  similitudinem  ne  Vergilius  quidem, 
Homeri  aemulus  illustrissimus,  umquam  pervenit,  id  quod  intellectu  non  est  diflficile.  Neque  enim 
Vergilius  totius  suae  Aeneidos  tundamenta  posuit  in  populo  ipso  Bomano,  et  cum  artis  solius  rationem 
haberet,  saepissime  nimiam  adhibuit  artem  ac  diligentiara,  ut  loco  elegantiae  inveniamus  in  epithetis 
genus  dicendi  omni  varietate  carens.  Nara  si  Aeneas  seraper  pius,  Tiberisque  flumen  semper  flavum 
nominantur,  et  si  epitheta  illa')  „ingens"  centies  quinguagies  bis  et  Bimmanis"  quadragies  ter 
posita  sunt,  haud  scio  an  ea  quod  volunt  non  assequantur.  Et  si  Homero  Vergilium  eomparare  vis, 
Vergilium  in  epithetis  omnino  deteriorem  esse  dices  Horaero,  cura  neque  illud  ingenium  habeat  ad 
eicogitandum  acutura  neque  aniraura  illum  sollertera.  Itaque  permultis  locis  interpres  modo  est 
Homericorum  epithetorura,  id  quod  his  fere  exemplis  deraonstratur') : 

A.  Hominura  a  deorum  epitheta  ab  Homero  ducta. 

„Hine  populum  late  regera"  Aen.  I,  21.  cfr.  II.  I,  102.  355  et  alibi  supuxpetoav  Ayafxsfivav. 

„dea  saeva"  Circi  Aen.  VII,  19.  Od.  X,  136.  Ssivrt  S-eoq. 

Jaeta  dolis"  Ciree  Aen.  VIII,  393.  II.  XIV,  329.  ^oXocppovaouaa 

«dolis  instructus"  Ulisses  Aen.  II,   152.  II.  IV,  339.  xaxoTai  ioXoTfft  xexairfjievo?. 

„tandi  fictor"  Ulisses  Aen.  IX,  602.  II.  XXII,  281.  8«{xXo«o?  {xuS-wv. 

„08  humerumque  deo  similis"  Aeneas.  Aen.  I,  589.  Od.  VI,  229 — 35.  Od.  I,  371.  S-solq  evaXtyxto?  aJinv 

B.  Bestiarum  et  rerum  epitheta  ab  Homero  ducta : 

„Perpetui  tergo  bovis"  Aen.  Vni,  183.  II.  VII,  321.  Od.  XIV,  437.  vwrotfftv  Sinyeteevji. 
,flumine  pulchro"  Aen.  VH,  430.  II.  II,  752.  II.  XII,  33.  xaXXtppoov  vSu>p. 


*)  Jordan,  Odysee,  S.  XX. 

•)  Hertzberg,  Aeneis,  Stuttgart  1859.  S.  IX. 

•)  Cfr.  P.  Bichter,  de  .Vergilio  imitatore  poetarum  graecorum,  dias.  Rostoch  1870. 


^--■■:,;r.-'^'. -     •■.  >.■  .    ■     ■■  .■•■-■/  •  ■>4;-.r:-.-^^>v    ■ 

■■^•- ,:  ^:-.^,,'-^   ;    -■--.,A.       ■'■•?-      ,         .■■:».' 


.mdomitae  vires  flammae»  Aen.  V,  681.  D.  V,  4.   XV,  598.  731.  XVI,  122  et  alibi,  Od.  XX,  123. 

XXI,  181.  otxaftarov  irup. 
„ambro8iaeqiie  romae"  Aen.  X,  403.  U.  I,  529.  ap/3po(rtae  ^'apa  x>^t*'* 
^Tersieoloribus  armis"  Aen.  X,  181.  II.  III,  327,  noixiXa.  reuxe'  exeiro. 

Bestat  ut  de  quibusdam  epithetis  ornantibus  dicam,  quae  non  tam  eertas  proprietates  remm  et 
hominum  significent,  quam  sint  nomina  ordinem  dignitatemque  virorum  et  feminai-um  notantia.  Carmina 
enim  Homeri  cum  temporibus  composita  sint,  quibus  nobilia  Graecorum  genera  auctoritate  valerent  resque 
pablieae  fere  ubique  ab  optimatibus  gubernarentur,  mirum  non  est,  quod  ab  illorum  temporum  quasi  ingenio 
etindole  nullo  modo  dissentiunt,  praesertim  cum  rhapsodi  apud  principes  et  nobiles  ante  omnia  versarentur. 
Itaque  unicuique  principi  non  solum,  sed  etiam  viro  inter  ceteros  excellenti  et  servo  quoque.  ut  Eumaeo, 
nomen  apponitur  dignitatem  et  ordinem  ejus  significans.  Cum  autem  usque  ad  Pisistratum  tyrannum 
populiqtie  imperium  ac  potentiam  restitutam  appellationes  illae  et  ornamenta  jam  deletae  essent,  docti 
viri  hac  in  re  nihil  aliud  facere  potuerunt,  quam  ut  conjecturas  constituerent,  id  quod  G.  Jordanus 
ingeniosissime  fecit.^)  Quem  si  ducem  sequimur,  opxafxo?  est  dux  opxafxo^  Xacov  summus  dui,  opxapo? 
ivipav  is  qui  ordines  ducit  sive,  ut  Eumaeus,  custos  alicujus  rei;  otyauos  significat  aliquem  summis 
locis  natum,  xapnxofxocev  eum,  qui  cum  non  servus  sit,  capillum  promissum  habet;  ^aviXevq,  quod,  si 
verbi  originem  spectas,  nostrum  „Herzog"  esse  videtur,  erat,  ut  Od.  I.,  394  effici  potest,  vir  minoris 
auctoritatis ;  iioysynq  est  homo  regii  generis,  iiorpe^fnq  princeps  ut  nos  dicimus  „de  dei  gratia".  Et 
si  in  carminibus  illud  (AAxtvoco)  lepov  jxsvo?  sive  (TeXefxaxov)  Ispn  Iq  invenimus,  ea  non  dubito  nostris 
Germanis  verbis  comparare:  „  S.  Majestaet,  Hoheit,  Durchlaucht"  cet. 

Nomina  etiam  patronymica  aliquid  honesti  habere  et  ad  honorandos  homines  adhiberi,  si  alia 
dignitatis  nomina  desunt,  colligi  potest  ex  II.  X,  68  sqq.    Ibi  enim  dicit  Agememnon  Menalao  fratri : 

(p-S-sy;£o  5'  ■^  xev   'jijff^a,  xa:  iypnyopS^ai  dvmx-S"' 
IlaTpo^-ev   ex  yevsrjg  o^vojxdt^oov  avSpx  exiuTor, 
ndivTa?  xu^atvcijv  fx»j5e  fxeyoXtfeo  3-vifxco. 

Et  Od.  I,  429.  Euriklea  cum  appelletur:  ~Qto;  3-vya.Tnp  Ostffrjvopt^ao  et  quasi  nobilior  fit,  cum  pater 
et  avus  ejus  afferantur.  Omnia  haec  epitheta,  cum  homnibus  dignitatem  quandam  praebeant,  Homeri 
genu?  dicendi  reddunt  multo  gi-avius  et  majestatem  ei  quandam  impertiunt.^ 

Si  omnia  breviter  complecti  volumus  quae  de  epithetis  ornantibus  cognovimus.  epitheta  non 
inania  sed  plena  ingenii,  vetustissima  cumque  mythis  ipsis  coorta  ornamenta  graecae  et  praesertim 
Homericae  poesis  esse  videmus.  Atque  Homerus  inter  omnes  excellit  poetas,  cum  et  ai^tis  et  priorum 
poetarum  legum  pari  modo  ratione  habita  in  epithetis  perpetuis  adhibendis  modum  teneat,  ingenioque 
8U0  strenuo  et  industrio  uberrimam  copiam  puleherrimorum  epithetorum  exquisitorum  sibi  paret.  Epitheta 
ipsa  autem  rerum  tantum  proprietates  commemorant,  quae  jam  natura  eanim  contineantur,  et  Homeri 
carminibus  simplicitatem  dignitatemque  naturae  convenientem  attribuunt.  Nugae  illae  acutae  et  salsae, 
quae  in  poetis  imperatorum  temporum  inveniuntur  apud  Homerum  nullum  habent  locum.*) 


>)  W.  Jordan,  Odyssee.   S.  XXIII. 

*)  Cfr.    G.    Kopetsch,    de   diflFerentia  orationis  Homericae  et  posteriorum  epicorum  in  usu  epithetorum  certis 
rabstantiTis  vel  certo  substantiTorum  generi  plus  minus  adhaerentium.   Ljck  1873.    Jahresbericht  des  Gymnasiums. 

Kopetsch  epitheta  Homerica  dividit  in: 

2* 


-  ■  ■  ■■■■■■  V-  ■.'  '•  1« 


j.;^« 


■    '      ■oi^Si^&-">,.:';-i-^^.,'-^  comparationibu8.J^:t^^%^ 

Epitheta  ornantia  aut  hominibus  aut  rebos  singalam  qaiddam  earumque  n^tarae ,  oonTeniens 
adjieere  et  res  et  homines,  ut  sunt,  ante  oeulos  eorum,  qui  audiunt  sive  legunt,  ponere  Tidimas: 
«omparationes  autem  similibus  rebus  colligendis  depingendisque,  quae  alibi  speetari  possunt,  rerum 
hominumque  naturam  illustrare   et  rebus  non  omnino   paribus  sed  similibus   demonstrandis   menti  et 

_ . '  •■.•••-  '  .-^    ■  \:--t^^y-r. 

..>.  A.epithetaanimantium. 

CSip.  I.  epitheta,  quae  diis  plerumque  ab  Homero  tribuuntur.  ^     . 

Vf    ,  1.  tt^uXo|XT|T)r|^,   callidis  consiliis  utens,  versutus ;  epith.  perp.  Croni  (Satarni),  qui  Uranam  patrem  dolo  eepit. 

'  !i*':i  2.  epf yiouito^  et  spt^ouwo?,  alterum  Jovis  tonantis  epitheton,  alteram  rerum. 

;.*';.••<  3.  vscpsXTiyepsTa.   Ex  vecpsXrj   et  otyetpoo  ortum  est  epith.  Jovis,  qui  nubes  cogit. 

,.;?^.  •■     •-  •  4.    •voatX'^^^''''  attrib.  unius  Neptuni  terram  moventis. 

!jC..-;  .  5.  j3poToXotyo5  (ei  /3poTo;  et  Xotyo'?)  =  d  jSpoTou?  (pS-etpoov  Epith.  Martis. 

{%_.•  6.  -S-ovpo?   (^opsTv)     epith.  Martis. 

'•'.:..      .    .    •         7.   e'vuaXo;     e'vuoo)  bellicosns.  epith.  Martis. 

8.  exniSoXo^,  sive  ab   exdi;  et  j3(xXXetv,  sive  ex  exatTrj/SoXo;,  syllaba   aT  elisa,  factum  significat  eum, 
qui  jaculis  vel  sagittis  eminus  missis,  quod  petit,  attingit,  apud  Homerum  perpetaum  ApoUinis,  snbitae 
<■'.      ■  ■'  pestilentiae  et  mortis  eflfectoris,  epitheton. 

.^  9.   jBoooTtt?.   grandibus   oculis   praedita,  Junonis   potissimum   ad  deae   majestatem   ac  severitatem  desig- 

',  -"  nandam  epith. 

.:  10.  yXauTooirt?,  lucidis  oculis  praedita,   soli  Minervae,   sapienti    illi  belicosaeque   deae   ab  Homero   attri- 

,  •*  ^  butum  est. 

';  -  11.  8u'<TTea)avo?.  pulchre  coronata.  Epith.  Veneris,  Dianae  etc. 

.  12.   aeXXoiro;   (otsXXo-jrou;,,  vento  celeritate  par,  velocissima  (Iris). 

13.   euirXoxafxot  ab  Homero  tantummodo  mulieres  vocantur,  imprimis  deae. 
Cap.  II.  epitheta,  quibus  H.  h  e  r  o  e  s  potissimum  exomat. 

1.  3a{(ppi3v,  expertus.  in  bellicis  rebus  bellicosi,  in  pacatis  prudentis  habet  notionem,  vulgatissimum 
heronm  epith. 

2.  UTrep-Si/fio^,  magnanimus,  plerumque  de  herois,  numquam  de  diis 
"■i                         3.  «oXufiiijfavo? 

4.  iroXufxirrt? 

5.  iroX-uTpowo? 

6.  tXii|xoov 

7.  JoXopriTt;,  Aegisthos  Agamemnoni  insidiatus,  Klytaemnestra,  Helena  etc. 

8.  atjf(xr)Tii5,  fortissimis  viris  ab  Hom.  attributum. 
Cap.  III>  epith..  hominibus  ab  H.  attributa. 

1.    oivtTjpo'5.   2.  a'vat5n5.   3.  ouTtiavog.  4.  apxSTOi;,  5    atioTog.  6.  /Ba^^uxoXKOt.  7.  evnn^.  8.  euxo^o;. 
9.  ^nXuTepo?.     10.  vrjfftaxo?      11.  vo-S^og.     12.   o^Tprjpog.     13.  UffSpcp^aXo;. 
Cap.  IV.  epith.  bestiarum  nominibus  apposita. 

1.      oifxatjiixeTo;.     2.  5a(j)otv6;.     3.   suTpscp»)?.     4.   xapxatpojou?.     5.   ToiXaupyo;.     6.  xpuvdlfXTul. 
7.  eo'xu«eTr)4. 

J  B.  epithetarerum. 

-j  I.  Epith.  partium  corporis  humani. 

'  1.  oiitoiXoi;.    2.    airawTOi;      3.   |3Xopupoi;.    4.   Xaptu;. 

/  II.  Ep.  rerum  artificose  fabricatarum. 

'    _  1.  flipyupeo5     '2.    iai^aXeo?.    3.    •jrotxtXo;.    4.    (xopoet; 

i^-      •    m.  Ep.  armorum 

';<  1.  ai(x;jj;'|3poT04    2.  /Sptapo?.   3.  eirTaj3oeto$.   4.  o'|xq>atX6et5. 

-^  IV.  Ep.  ignis. 

;:v>.  *  1.  otxafxaTo;    2.  fxaXepo?. 

V.  Ep.  a  q  1  a  e.  ^  ^  ^ 

1.  JttffiTrl;.  2.  6tvnetq.  3.  toet^n?.  4.  tx-S^uo^et?    5.  xeXa3o»v.  6.  iioXuxXujto?.  7.  iroXucpXotffP  05. 


Ulixis  epith. 


■*.p. 


•,t?^ '*•■•-••■•:/  ■'  -■  ■    .■:■(-.■■,•:'.■  •  .■;•■••-  -".  ;.s!j     ■••^•••.s^-iRV-' 

13      '":  ■:;'"•:••;■  ■■•■•;■.•.•- /.W'B 


eogitationi  eoram  qiii  audiunt,  subvenire  quasi  volunt.  Si  singula  modo  aut  panea  inter  se  eompa- 
rantor  id  ^simile  per  breTitatem"  nominamus  (Vergleiehung)  sin  autem  nberias  fusiusque  dispntatur, 
nt  absoluta  et  perfeeta  imago  effingatur,  hoe  est  eollatio  sive  eomparatio  (Gleiehniss). 

Ubicunque  imaginationis  vis  aeris  et  ardua  est,  ibi  translationes  et  figurae  eomparationesque 
freqnentissimae  sunt.  Gentes  ad  orientem  versus  ineolentes,  quorum  animi  nondum  imbuti  snnt 
sieeitate  illa  et  sobrietate,  usque  ad  hanc  nosti^am  aetatem  animum  sibi  eonservaverunt  integrum  et 
ineorruptum  earumque  genus  dieindi  imaginibus  distinctura  et  abundans  mansit.  Aliae  gentes  autem 
.  haec  omamenta,  quae  ex  usitati  sermonis  genere  jam  diu  evaserunt,  in  poetieo  dieendi  genere  eon- 
servare  studuerunt.  Poeta  enim  qui  id  operam  dat,  ut  eum,  qui  audit  sive  legit,  in  errorem  quendam 
poetieum  et  eum  quidem  gratissimum  inducat  et  ad  pulchrum  et  venustum  quasi  attollat,  ante  omnia 
etiam  venusto  et  pulchro  dieendi  generi  studere  imaginationisque  ubertate  uti  debet  quam  maxima. 
Semper  igitur  sermo  figuris  comparationibusque  distinctus  multo  praeferendus  est  sieeo  et  sobrio, 
sed  non  minus  eavendum,  ne  quis  argumentis  ipsis  fere  neglectis  redundanti,  ut  ita  dieam,  et  super- 
fluenti  quadam  dieendi  lieentia  nimioque  orationis  ornatu  et  cultu  modum  egrediatur.  Homerus  ipse 
testis  est,  -qui  in  Iliade  sua,  quo  in  carmine  summo  splendore  et  aparatu  utitur,  centum  oetoginta 
duas,  in  Odyssea  autem  molto  simpliciore  undequadraginta  modo  comparationes  adhibeat,  easque  per 
singula  carmina  rerum  narratarum  ratione  habita  cam  magna  varietate  disponat. 

Ne  sit  igitur  imaginationis  vis  effrenata,  nec  libera  vagandi  quasi  facultate  utatur,  nisi  quae 
ea  effinguntur,  diffluere  et  dilabi  vis,  sed  certae  quaedara  leges  ei  observandae  sunt,  quibus  omnia 
contineantur,  cireumseribantur,  animentur.  Summa  lex  poetae  est  innata  quaedam  elegantia,  qnae 
in  varietate  rerura  posita  ad  simplicitatera  tamen  pertineat;  cuius  vis  eognoseitur  rebus  ipsis  eligendis, 
genere  dieendi  perspicuo,  illustri,  apto,  quaeque  ad  singularem  illam  summae  perfectionis  speciem 
animo  et  cogitatione  coneeptam  attrahit.  Quam  speciera,  quamquara  in  vita  huraana  nusquara  invenias, 
permultis  locis  temporibusque  apud  nos  quasi  effigiera  sui  reliquit,  quam  ubi  reperit  poeta,  in  sua 
eonvertit,  et  ad  carmina  sua  coraponenda  adhibet.  Poeta  enira  non  solum  totum  suum  carmen  sed 
etiam  partes  certis  artiflcii  signis  notari  vult,  et  si  Horaeri  comparationes  aeeuratius  perspeximus, 
mox  quomodo  ille  artis  praecepta  et  leges  secutus  sit,  videbimus,  quod  quidem  optime  eognoscemus, 
si  prinura  disputabiraus  de  arguraentis  coraparationura  Horaeri,  tum  autem  quo  modo  argumentis 
illis  usus  sit. 

1.    De  argume^ntis^)  comparationum  Homeri. 

Cum  poeta  singularem  illam  auiiho  informatam  summae  perfeetionis  imaginem  asseqni  velit 
resque  humanas  ob  eam  causam  nobis  ut  sunt  ante  oculos  non  ponat,  tamen  eae  carminibus  ut  lux 
solis  quasi  repercuti  debent,  quod  illis  penitus  neglectis  nos  in  illum  poetieum,  de  quo  supra  diximus, 
errorem  deducere  non  potest,  a  nobis  non  intelligetur.  Ut  autem  Homerus  epithetis  suis  eomunia 
modo  et  naturalia  in  rebus  et  hominibus  ostendit  nosti'osque  animos  vehementissime  permovet,  ita 
etiam  in  eomparationibus  suis  ad  ea,  quae  facillime  ad  intelligendum  sunt,  eum  descendere  videmus. 
-'  Cum  enim  aeiem  mentis  a  eonsuetudine  oculorura  abducere  velit,  eis  qui  legunt  vias  quasi  expedire 
et  omnia  quae  ab  eis  jam  visa  et  cognita  sunt,   in  sua   convertere  debet    Num  Helena  illa  vere   a 

VI.  Ep.  terrae. 

1.  x^To;.  2.  nXi^oLTo^. 
VII.  £p.  montiam. 

1.  vtcposi;.   2.  aiiyXy)Siq.   3.  iroXuiecpfli;. 
VIII.  Ep.  lapidnm.  Tprjxv?. 

*)  Cfr.    Arnoldas  Passow,  de  comp.  homericis.    Beroliui  1872. 


:.    -  ■•        ,  *  ^  j 


Trojano  qaodatn  prineipe  marito  abducta  sit,  num  omnes  Graeci  hanc  ob  eansam  ut  injnrifun  nlds- 
eerentar,  expeditionem  adversus  Trojanos  susceperint,  cui  fortissimi  viri  et  elarissimi  prineipes  inter- 
erant?  num  Achitles  umquam  fuerit  Agamemnoni  iratus,  num  omnino  bellum  Trojannm?  —  haee 
omnia  sunt  virorum  illorum  doctorum,  qui  historiae  operam  dent  nobis  autem  qui  de  poetiea  Homeri 
arte  et  venustate  judicemus,  mediocris  modo  pretii.  Sed  hoc  certe  constat,  hominum  mores  ac  natnram 
bellique  administrationem  cetera,  quae  quidem  in  Homeri  carminibus  depingantur,  ab  Homeri  aetate 
nullo  modo  abhorruisse  nec  quisquam  dubitabit,  quin  quo  Homerus,  eodem  modo  etiam  Graeei 
naturam  rerum  perceperint.  li  qui  audiunt,  ex  rebus  sibi  cognitis,  ex  sua  quasi  mente  et  cogitatione 
paullatim  ad  snmma  attolli  debent,  quo  fit,  ut  comparationes,  quae  poetae  consiliis  subveniunt,  num- 
quam  quaesitae  nimisque  acutae,  sed  semper  simplices  naturalesque  sint. 

Ingenium  illud  nostrae  aetatis  et  praesertim  nostri  saeculi  proprium,  quod  ad  historiam  anto 
omnia  se  vertit,  et  vis  illa  aciesque  animi  ad  praeteritorum  saeculorum  res  perspiciendas  aptissimae 
veteribus  raulto  minus  erant,  quam  nobis;  et  ut  apud  nos  vulgus  in  historia  non  versatum  suas  res, 
consuetudines,  opiniones  apud  alios  quoque  populos  locorum  temporumque  satis  magno  intervallo  a 
se  segregratos  esse  putat,  poetae  etiam  antiquitatis  raores  et  opiniones  suorum  temporum  in  carmina 
sua  recipiunt  etiamsi  eorum  argumenta  ad  saecula  pertinent  jara  diu  praeterita.  Ovidius,  ut  hoc  utar 
eieraplo,  teraplura  heroicis  temporibus  aedificatura  (Met.  II,  1,  sqq.)  describit,  quod  ei  multo  poste- 
rioribus  temporibus  Iranslatura  est,  et  (Met.  I,  398)  Deucalioni  dat  vestera  populi  Boraani  propriam. 
Atque  ut  ex  picturis  artificum  Italicorum  raores,  vestitura,  cultura  eorum  temporum  cognoseere  pos- 
sumus,  ita  etiara  ex  comparationibus  et  deseriptionibus  Horaerieorum  earminura  illius  aetatera  facile 
perspiciraus.  Nara  hae  coraparationes  pertinent  ad  totam  vitam  humanam,  ut  erat  illis  temporibus 
et  argumenta  earum  electa  sunt  sine  ullo  artificio.  Sed  quomodo  aetas  Homerica  fuerit  historici 
videant,  nostrura  erit,  hoc  loco  arguraentis  coraparationum  demonstrandis,  quam  naturales,  simplices, 
venustae  sint,  ostendere.  Si  quo  loeo  certe  coraparationibus  plane  et  dilucide  comprobatur,  Horaeri 
ingenium  ad  universum  spectans  fuisse.  Earum  argumentis  enira  tota  rerum  natura  totaque  vita 
humana  continetur,  ut  mundus  quasi  per  se  inesse  eis  videatur.  Itaque  operae  pretium  fore  credo, 
comparationes  Homerieas  earumque  argumenta  non  recensere  modo  et  enumerare,  sed  totara  etiara 
materiam  quae  eis  inest,  quasi  exstruere.  —  Longe  raaxima  pars  eomparationum  Horaericarum  e 
natura  ipsa  assumpta  est,  ita  ut  variis  illis  deseriptionibus,  quomodo  Homerus  ejusque  aequales  naturam 
perspexerint,  accurate  cognosci  possit.  Res  coelestes,  tempestates,  animaliura  et  plantarura  vita  pro- 
prietatesque  earum  nobis  coraparationibus  ante  oculos  ponuntur.  Lnum  exemplum  proferre  satis  erit ; 
unum  et  plenura  comparationum  carmen  excerpamus,  quintura  Iliadis  librura,  qui  de  rebus  a  Diomede 
gestis  agitur.  Arma  ejus  nitent  stellae  auctumnalis  similia  (v.  5)  ipse  autem  furibundus  iertur  per 
campum  ut  fiuvius  inundans,  qui  veloeiter  fluens  pontes  dissipat,  multae  autem  eo  dejectae  sunt  segetes 
laetae  juvenum  (v.  87) ;  vulneratus  tum  irruit  in  Trojanos  instar  leonis,  quem  apud.  lanigeras  oves  in 
agro  perstriniit  pastor  (136).  Tunc  autera  corripit  Eeheraona  Chromiumque  ut  leo  inter  boves  insi- 
liens  cervicem  frangit  juvencae  vel  bovis  (161).  Dei  similis  aggreditur  Martem  et  Apollinem,  Trojani 
autem  eum  fugiunt  ut  canes  leonem  (459,  884),  Achivi  albescunt  pulvere,  ut  viri,  quando  utique 
flava  Ceres  secernit  ventis  et  fructura  et  paleas  (-499) ;  stant  autem  immoti,  nubium  instar,  quas 
Satumius  sistit  in  summis  raontibus,  quando  dorrait  vis  Boreae  alioruraque  ventorura  (522).  Duo 
juvenes  raanibus  Aeneae  doraantur,  ut  leones  interfecti  virorum  raanibus  aere  acuto  (554)  deciduntque 
ut  abietes  procerae.  Sed  Diomedes  Hectorem  conspicatus  cohorret,  ut  homo  consistit  ad  rapidum 
fluvium  in  mare  profluentem,  spuraa  frementera  (595)  et  Mars  vulneratus  in  caelura  redit,  ut  ex 
nnbibus  nigra  apparet  caligo  (864).  Juno  et  Minerva  pavidarum  columbarum  incessu  similes  eunt 
(778) ;  circum  Diomedera  Achivi  stant  conferti  ut  leones  cruda  vorantes  vel  feri  apri  silvarum ;  Juno 
eiamat  Stentori  assimulata  (786),  qui  tantum  vociferabatur,  quantum  alii  quinquaginta. 


.  ...      '  15  "      ■■  ■  ■     ""-  \  ;   ■■'    ■  \.'"-'-y- 

Jam  hoc  unam  exemplum  contestari  potest,  quam  accurate  et  diligeQter  vel  minimis  rebos 
non  omissis  naturam  Homerus  contemplatus  sit.  Nobis  autem  etiam  aliarum  paleherrimarum  ejas 
imaginam  in  mentem  venit.  Scimus  Homerum  imbres  nivales  grandinesque  ei  aethere  alto  demmissas 
animadvertere  (II.  III,  222.  XH,  278.  XV,  170.  XIX  357)  turbines  illas  pulveris  vento  concitatas  (II.  XIII, 
834  sqq.)  spumam  navem  tegentem,  si  undae  superinveniunt  (II.  XV,  625)  aut  si  ereber  tumidus  fluetus  vol- 
vitur  spamaque  in  altum  spargitur  (II.  W,  426.  XI,  307).  Homerus  palearum  receptaeula  subalbieare 
ventumque  differe  paleas  per  aream  (II.  Y,  499)  fabas  et  pisa  resultare  a  palis  ventilatorum  (II.  XIII, 
588  sqq.),  ventum  acervum  siecorum  granorum  differe  in  partes  maxime  diversas  (Od.  V,  368)  ostendit. 
Videmus  et  ventum  folia  alia  humi  fundentem  et  silvam  germinantem  alia  producentem  (II.  VI,  147). 
Utitur  etiaip  foliis  et  floribus  et  arenae  granis  ut  signifieet  quaedam  esse  inumerabilia  (erant,  quot 
folia  et  flores  naseuntur  tempore  veris.  II.  H,  467  sqq.  800  sqq.  Od.  IX,  51).  Comparat  quoqne 
ministras  Aretes  texentes  et  nentes  foliis  populi  nigrae,  partim  propter  ordinem  ab  iis  sedentibus 
observatum,  partira  propter  strenuitatem  et  industriam  earura  (Od.  VII,  106).  Priamidae  caput  incli- 
natm*,  sicuti  papaver  eaput  in  alteram  partem  inflectit,  quod  fructu  est  gravatum  humoreque  imbris 
(II,  Vni,  306).  Guttas  roris  in  segetibus  cognoseit  poeta  ponitque  nobis  ante  oculos  (H.  XXIH,  597) 
Zephyrura,  qni  ingentes  segetes  movet  rapidus  ingruens  et  spieas  inelinat  (II.  U,  147).  II.  XII,  52  sqq.) 
describit  nobis  germen  luxurians  olivae,  quod  agricola  loeo  deserto  et  riguo  diligeuter  colit,  quo  loeo 
variis  ventis  motum  albis  floribus  floret  dura  subito  turbine  e  terra  ereptum  graviter  prolabitur. 

Saepissime  animalia  quoque  in  coraparationibus  apparere  et  unuraquodque  in  illis  proprietatum 
eorum  ratione  habita  adhiberi  videmus.  Cervus  saepe  imago  est  timoris  et  ignaviae,  lupus  cupidi- 
tatis  rapinarum,  audaciae  pardus,  furoris  aper.  Leo  est  exemplum  majestatis  regiae  dignitatisque 
nobilis,  sed  etiara  iraago  fortitudinis  et  virtutis.  Tranquillae  oviura  greges  canum  et  pastorum  prae- 
sidio  indigentes  comparantur  militibus.  Equus  raultarum  virtutum  partieeps,  et  bos  saepe  eommemo- 
rantur.  Columba  (II.  XXII.  139)  saepissirae  imago  timoris  ae  pavoris  apparet.  Ulysses  procis 
instans  vulturi  eoraparatur  (Od.  XXII,  302)  aves  persequenti  et  lusciniae  quoque  tristis  cantus  mentio 
fit.  (Od.  XIX.  518)  Sed  non  solum  illa  magna  animalia  sed  etiam  parva  et  eiigua  Homerus  animad- 
vertit  et  describit.  Vermis  ei  in  raentem  venit  humi  repentis  (II.  XIII,  654)  et  polypodis,  cujus 
in  pedibus  cavis  et  contractis  lapides  parvi  frequentes  videntur  (Od.  V,  432)  et  teredinum  corpus 
humanum  eomedentiura  (II.  XIX,  25;  XXII,  509;  XXIV,  414).  De  apibus,  vespis,  locustis  saepius 
dicitur  earuraque  natura  describitur.  Veluti  rauscarura  frequentiura  gentes  raultae,  quae  per  crates 
pastorales  errant,  tempore  verno,  quando  lae  vasa  rigat,  tot  eontra  Trojanos  Achivi  in  campis  stabant 
(II.  II,  469.  XVI,  641);  cura  Minerva  Menelaum  audacia  irabuerit,  etiam  muscai-um  fortitudo  prae- 
dicatur  (II.  XVII,  570),  praeelarissiraaque  iraagine  raater  museas  ab  infante  defendens  depingitur. 
Sieut  gentes  eunt  apum  confertarum  et  in  modum  racemi  vojant  super  floribus  vernis,  sie  Achivi  se 
conferunt  in  contionera  (II.  II,  87).  Vespae  autera,  saepius  pugnant  cum  pueris  aut  viatoribus.  Quara 
accurate  vero  Horaerus  naturara  perspexerit,  coUigi  potest  ex  II.  XXIH,  692  (cfr.  Od.  XXII,  384), 
ubi  piscis  describitur  in  litore  exsultans  sive  in  reti  captus  et  sole  vita  privatus.  Proceres  Trojanorum 
autem  in  Seaeis  portis  sedent,  cicadarum  similes,  quae  in  silvis  vocem  eraittunt  suavem  (II.  IH  150). 

Quamquara  omnibus  eis  exeraplis,  quae  a  nobis  enuraerata  sunt,  sine  dubio  comprobatur,  quam 
accurate  Homerus  naturam  perspeierit,  tamen  ubique  vel  in  raaxirae  exiguis  plantis  et  animalibus 
quiddam  eis  singulare  ad  id,  quod  horaines  gerunt,  spectare  videraus.  Nusquara  apud  Homerum  de 
natura  sola  diei  inveniraus.  Ingenium  enim  humanum  nondum  se  opposuerat  naturae;  homo  erat  ut 
infans  raedia  in  natura  et  erat,  ut  ita  dicam,  ipse  aatura.  Videt  se  oranibus  rebus  iraperare,  gaudet 
pulchras  res,  quae  ubique  sunt,  et  quo  quid  mauifestius    et  evidentius  ei  accidat,    quo  simihus  rerum 


*)  Hess,  Beitrage  zar  Untersuchung  6ber  das  Natnrgeftihl  im  klass.  Alterthum.  Bendsburg  1871,  Seite  26. 
Cfr.  Lotze,  Mikrokosmus  III,  p.  292,  sqq. 

■)  Hess,  a.  a.  0.,  S.  30.  „Die  Natur  ist  bei  den  Alten  noch  nicht  in  ihrer  tiefen  Verschiedenheit  vom 
menschlichen  Geiste  erfasst.  Die  Alten  waren  noch  mehr  Natar  und  sehnten  sich  deshalb  veniger  nach  reiner,  nicht 
dorch  das  Treiben  der  Menschen  gestorten  Natur.  Sie  standen  ihr  namentlich  in  der  altesten  Zeit  der  Griechen, 
wie  Kiuder  gegeniiber,  mit  lebhafter  Freude  an  ihrem  bnnten  Glanze,  an  ihren  wunderbaren  Form^n,  namentlich  der 
grossen  Thiergestalten,  welche  die  kindliche  Phantasie  so  lebhaft  und  nachhaltig  erregen,  mit  liebenswurdiger  Theil- 
nahme  der  kindlichen  Wissbegierde.  Aber  sie  empfanden  noch  nicbt  deutlicb,  dass  sie  zwar  der  mutterliche  Bgden 
ist,  auf  dem  der  menschliche  Geist  ursprlinglich  gedeiht,  dass  dieser  sicb  aber  von  seinem  Grunde  loslosen  und 
selbstandig  werden  kann,  wenn  er  auch  immer  wieder  als  ein  Antaeus  zur  Natur  zuruckkehren  mnss,  um  sich  Frische 
iHid  GeaoDdheit  za  bewahren." 


■^i;i'/ftt'^"-i' ■■■.'•■■:■-.-■•'. ?^>-',  ■•  ■,-■■      ,  

humanaruiD  esse  videatnr,  eo  magis  animus  ejus  et  mens  eommovetur.  Quamobrem  Hess^)  intel- 
ligere  se  dieit,  papilionem,  etsi  puleherrimis  coloribus  distinctus  est,  apud  veteree  vix  nomen  habnisse, 
nedum  a  poetis  earminibus  eelebraretur,  ut  apud  nos  fieri  solet. 

Teteres  naturam  non  universum  quiddam  aeternis  legibus  gubernatum  et  divino  animo  eom- 
pletum  intellexerunt,  quod  animi  humani  vis  et  acies  perspicere  eonatnr;  atque  quomodo  nos  de 
natnra  judieamus  et  quomodo  praesertim  Goethe  noster  puleherrimis  earminibus  judieavit  —  tali 
modo  nusqum  Homerus.')  Elopstockii  illud  praeclarissimum :  '        .    '      ^       ■ 

"  .  ,  '        '-'■  '  ■  -'.■■; -i 

Schon  ist,  Mutter  Natur,  Deiner  Ertindung  Pracht  ^^' 

Auf  die  Fluren  verstreut;  '                                                                      "    i 

Schoner  ein  froh  Gesicht,  *           v, 

Das  den  grossen  Gedanken  V| 

Deiner  Schopfung  noch  einmal  denkt !  ■( 

ab  Homero  neque  cogitari  neque  dici  usquam  potuit.  Quamquam  enim  ingenii  ejus  aeumen  neque 
amoenitatem  terrae  Graecae  neque  vim  naturae  ipsius  umquam  praetermitit,  tamen  ipse  et  ejus  aequales 
natnram  praesertim  qualem  se  praeberet  animo  et  corpori,  contemplati  sunt,  amoenitatemque  ejus  magis 
in  eo  positam  esse  crediderunt,  quod  nos  bene  afficeret,  quaeque  ab  ea  procreantur,  magis  adjumenta 
ad  refieiendos  delectandosque  animos  humanos  putaverunt,  quam  ut  reconditam  propriamque  ejus  vitam 
quasi  vivere  conarentur.  Penes  hominem  est  regnum  naturae;  quaecunque  sunt,  sunt  procreata  ut 
gaudeat  fruaturque  eis ;  humana  consuetudo  eis  proponenda  esse  videtur ;  naturae  res  id  unum  student, 
ut  vitae  humanae  jueunditates  fructusque  augeant.  Quod  quidem  praesertim  a  nobis  videri  potest,  eum 
nusquam  tam  plane  et  dilueide  dictum  sit,  quam  comparatione  illa  in  U.  VIII,  554—61 : 

oi   Ss   J*ey»  (fpovsorTSq  si:\  moXsiioio  yecpvpag 

ei  aro  iravvyxiot,  Trupa  6'e  a^fiai  xatero  iroXAa. 
.  00?   i    OT    £v   oupavco    a^Tpa   a^asiviiv    ajxcpt  asXriyr)v 

CpatvsT    aptnpsirea,  oTe  t'   si^Xsto  ■vrive/.ioi;  atS-rip  '  > 

*  [sx  T    ecpavev  «aaat  (rxoniat.  xa\  irpMove?  axpot  1 

xa':  vairat   "   oupavo^-ev  6    ip    V'nsppy.yri   aa-nsro^  ai-S^iip,] 

«avTa  Ss  T    stSsTai  ao-Tpa,  ysyr)S-e5eTe(j)pevairoi|iiiv.  ,' 

roffCtt  {.teoTjyu   vecov  rj5e   Sav-S-oto   poawv  i 

Tpcooo»  xatovToov  Trupot  cpatveTo  'lAtoS^t  irpo.    —  , 


-**'•'■ 


/'-n^i'"'"  '?:-•"*•  ^'"'yit^j  "i  ■•  -■ 


s?^;^i^,T-v  '^ .    ■•   ■       .•'■■•,  ■      .   ^-,-   ■■•  :    w  W 

"     17   ■    ^  •  "•  "^- 


Homenim  a.ntem  qniqne  illins  temporibos  Yixerant  non  solum  tranqniUam  yoluptatamque 
plenam  sed  etiam  permnltis  negotiis  molestisqne  laboribus  abundantem  yitam  degisse,  altera  pars 
fiomparationnm  snamm  nos  doeet,  quae  ad  res  hnmanas  humanaque  negotia  pertinent.  Quot  eom- 
parationes  versantur  in  rebus  sanguineis  cruentisque  bellis  depingendis!  Qnot  urbes  obsidentur 
oppagnantnrqae  aut  defenduntur!  qnoties  ingentes  exercitus  maxima  conclamant  voce! 

Ex  Homeri  eomparationibus  duo  hominum  genera  cognosci  possunt,  quorum  alterum,  pastores, 
yenatords,  piscatores,  agrieolae  ruri,  alterum,  cives  in  urbibufi  habitant.  Gentes  graeeae  Homeri  tem- 
poribns  etsi  cultns  humanitatisque  primordia  jam  diu  egressae  sunt,  tamen  posteriorum  temporum 
politiore  enltu  illustrissimoque  splendore  jam  caruerunt.  Omnes  summo  studio  agriculturae  reique 
pecuariae  operam  dant,  quae  quidem  studia  singulis  hominibus  divitias  et  honores  comparant,  ut 
flroXuapTo?  (II.  U,  106)  et  «oXujinXos  ipsis  regibus  honorifieentissima  sint  cognomina.  Omnes  student 
ut  agrorum  possessiones  accipiant,  et  vel  minima  terrae  pars  (11.  XII,  422)  maximo  pretio  constat. 
Dno  fere  nigri  tauri  vehunt  aratrum;  collum  eorum  iugo  premitur  (II.  XIU,  705.  XVIII  543).  Solum 
vomere  sulcant,  frumentum  deterunt  moluntque  postea;  ventilatores  in  ai'ea  purgant  triticum  latis 
paUs  (U.  V,  499.  XIII,  588).  Aquae  perdueuntur  ad  humum  irrigandam  aggeresque  exstruuntur,  ut 
flumina  prohibeantur  inundantia.  Yita  autem  agrestis  nou  solum  agricultura,  re  pecuaria,  vitium 
eultura  deleetavit  jucunditatesque  praebuit,  sed  venatione  etiam  magnas  attulit  voluptates.  Silvae 
enim,  terras  longe  obumbrantes  plenae  erant  plurimarum  bestiarum,  quae  cum  magno  dolore  agrico- 
lamm  in  jumenta  incursabant;  in  quibus  etiam  leones  fuerunt.  Si  quid  quod  in  venando  accidat, 
Homerus  describit,  tanta  utitur  diligentia  et  cura,  ut  necesse  sit,  nos  eum  venatorem  fuisse  bestiaramque 
vitam  propriis  saepissime  oculis  vidisse  putare.  Nam  quamquam  constat,  illa  etiam  auditu  comperta 
habere  potuisse  Homemm,  si  maestum  mugitum  gregum  deseribit  subole  privatorum,  vel  si  narrat, 
apros  dentium  sicas  exacuere,  priusquam  eanes  incursant ,  luposque  praedae  aviditate  eommotos 
etiam  eadavera  comedere,  tamen  modo  is,  qui  bestias  illas  ipse  vidit,  eas  tam  accurate  depingere 
potest,  ut  Homerus  leonem.  An  non  est  mirabile,  Homerum  non  solum  magnitudinem,  robur, 
fortitudinem  sed  etiam  cautionem  leonis  memorare?  eum  non  efifugisse,  leonem  tantum  fame  et  siti 
vexatum  omnia  audere ,  lucem  hominumque  vocem  aversari ,  insatiabili  cupiditate  sanguinem  et 
viscera  jumentorum  devorare  aliaque  talia?  Venatores  in  venando  bestias  cingunt  (Od.  IV,  792) 
aprisque  et  pantheris  insidias  struunt.  Pisces  autem  capiuntur  retibus  sive  hamis  praeaeutis,  eaptique 
percutiuntur  hasta(Il.  VI,  405,  Od.X,  124);  turdis  quoque  et  columbis  laquef  tenduntur  (Od.  XXU.  302) 
et  aquilaram  puUi  involueres  ex  nidis  exempti  (Od.  XVI,  216)  et  ad  aves  aucupandas  condocefacti  videntur 
(Od.  XXU,  302).  —  Cum  alia  domestica  pecora,  tum  praesertim  canes  saepius  commemorantur.  Videmus 
eos  comites  fidelissimos  et  pastorum  et  venatorum ;  luporum  impetus  a  gregibus  repulsant  nasusque  eoram 
sagaces  vestigia  bestiarum  ferarum  sentiunt.  Neque  tamen  toties,  quoties  putare  potest,  equus  in 
eomparationibus  apparet.  Qui  eum  in  tantis  fuisset  honoribus,  ut  ne  prineipes  quidem  eorumque  uxores  eum 
colere  dubitarent,  neque  ad  agrum  eolendum  neque  quod  Graeei  non  ut  barbari  gens  quaedam  equestris 
erant,  ad  bellum  gerendum  adtiibitus  est,  neque  in  venatione  profuisse  sed  impedivisse  videtur. 
Quam  ob  rem  in  eomparationibus  saepissime  et  quadrigarum  et  bigarum  mentio  fit  ad  ludos  publieos 
curiculumque  equorum  adhibitarum.  (II.  XX,  23,  162;  XXIII,  517  sqq.  Od.  XIII,  81,  alibi). 

Pauciores  loei,  quam  ad  vitam  pastorum  venatorumque  pertinent  ad  vitam  eivium.  Quantum  nos 
quidem  id  dijudicare  possumus,  tum  paucissimae  erant  urbes  et  viei.  Unusquisque  enim  more  veterum 
Germanomm  circa  domum  suam  habuit,  quodeunque  silvarum  et  camporum  possidebat,  itaque  domi- 
eilia  omnia  inter  se  longe  distabant.  Quo  fit,  ut  nihil  fere  audiamus  de  expugnatis  ineendiisque 
deletis  urbibus.  Majores  domus  ter  modo  commemorantur  (icofiara;  II.  XVI,  213;  XXUI,  713; 
XXIV,  317);  saepius  autem  (jTa^-po'?,  fieo-auXo;,  avX-fi,  quae  quidem  latina  lingua  villae  sunt.  Sed 
etiam  seeretae  a  domibus  vicomm  longe  distantes  casae  a  multis  habitantur  (ab  Eumaeo,  Melanthio, 

3 


'  \"' ' 


aliis;  ocofrdXoc  oivd  irocftnvto;  ffTai3>(«6$).  „Ut  fons.  ut  eaoipug  ut  nemns  plaeait*  ibi  fibeater  tempns 
degerant.  Urbes  igitur  aedifieari  non  jam  diu  coeptae  neque  instituta  eamm  legeeque  j«m  niis 
oonfirmata  erant;  vitam  vivunt  more  patriarchorum  oonstitutam.  Boni  reges  tamquam  boni  pastoreB 
aalnti  fortunaeque  suorum  populorum  consulunt  (Apsruai  Ss  X%o\  vn  aurou  Od.  XIX,  144)  legesqM' 
omnes  exercent  (II.  XXTV,  480)  Quae  ad  victum  cultumque  pertinent  paucissima  sunt,  greges  exhibent 
lac  et  carnem,  campi  tiuticum  et  hordeum;  cuitus  effussior  eis  non  est  notus.  Propterea  etiam 
eomercium  et  pecunia  non  sunt;  quod  cuique  opus  est,  ipse  confieit;  et  si  quid  deficit,  proximis  loe^ 
adipiscitur  (II.  XII,  433  sqq.) 

Vaiiis  in  rebus  horaines  occupati  sunt;  pastorum,  venatorura,  piseatorum,  agricolarum  mentio 
jam  faeta  est,  et  nunc  raodo  nomina  eorura  afferaraus:  woifiivs^,  •vofirisg  avJpes  —  «riroXoi  Od.  XX, 
173)  —  /SouxoXot  —  ^-rjpnTTjpe;  —  e'\a(p^/3oA.ot  (II.  XVIII,  318)  —  aXcecg  —  \cx(jc7)T7iipe;  (H-  Xin, 
590).  Opificum  autem  sunt  notissirai  architecti  et  fabri  navales  (TcXToreg  H.  VI,  315 ;  XV,  411 ; 
XVI  212  etc.)  fabri  aerarii  (xaA.xet5  H.  IV,  187,  Od.  IX,  391),  aurifices  (Od.  VI,  232)  figuli  (xepaficTs 
D.  XVin,  601)  coriarii  (II.  XVII  389),  —  raulieres  occupantur  in  texendo  et  tingendo. 

Quomodo  servi  et  domini  inter  se  conjuncti  fuerint,  comparationibus  nihil  comperimus;  neque 
de  vita  in  familiis  ipsis  satis  multa  nobis  nuntiatur,  id  quod  haud  miraberis,  si  domicilia  crebro 
eommutata  vitaeque  rationem  et  institutionem  spectabis.  Taraen  inveniuntur  res,  quibus  familiaris 
vita  pulcherrirae  describitur.  Iraago  quaedara  oranibus  teraporibus  verissima  nobis  ante  oculos  ponitur 
eo  loeo,  quo  Achilles  flentera  Patroclura  parvae  puellae  comparat  matrem  sequenti  multisque  cum 
laerimis  ad  vestem  ejus  adhaerescenti,  cum  petat  ab  ea,  ut  se  in  manibus  gestet;  vel  eo  loeo,  quo 
mater  ostenditur  a  filio  muscam  arcens,  quando  dulci  sopitus  est  somno  (II.  IV,  130).  Parentes  filios 
mortuos  lugent,  amplectuntur  ex  bello  redeuntes;  liberi  anxio  sunt  et  sollicito  animo,  si  parentes 
aegroti  sunt. 

In  coraparationibus  ad  naturam  spectantibus  haud  scio  an  supra  dicendura  fuerit,  quaraquam 
multae  comparationes  certas  regiones  accuratius  depingere  videantur,  tamen  nuUam  nobis  de  patria 
Homeri  quidquam  affere.  Nara  etsi,  ut  hoc  exeraplo  utar,  id  quod  Grotefend*)  praeclarissime 
invenit,  comparationes  secundi  Iliadis  libri  loniam  et  praesertim  oram  Lydiae  describere  videntur, 
tamen  permultae  etiam  coraparationes  aliis  in  libris  insunt,  quae  efficere  debeant  ut  poetara  illura  in 
Europa  natura  esse  putemus. 

Vidimus  igitur  in  omnibus  comparationibus  silvara  rerura  et  sententiarura  diligenter  et  aecurate 
a  poeta  praeolarissirao  collectam  inesse;  non  solura  raagna  et  praeclara,  sed  etiam  parva  et  exigua, 
non  solum  rara  et  singularia,  etiam  vulgata  invenimus.  Recte  igitur  Nitzsch  has  duas  praesertim 
res  in  Homero  praedieat :  \mn  lebendiges  und  tiefes  Verstandniss  der  Menschennatur  und  ein  Welt- 
bewustsein,  welehes  Natur  und  Menschenleben  umfassend  mit  seiner  Phantasie  allgegenwartig  ist 
und  dem  so  die  Bilder  aus  allen  Spharen,  die  der  befliigelte  Gedanke  nur  bewalten  kann,  zu  Gebote 
gtehen."*)  Jam  autem  videamus  queraadraodum  eopiara  illam  uberrimam  rerum  effinxerit,  cum  nunc 
ad  illa  summa  veniaraus: 


, .  >  V 


»)  Grotefend  in  Encycl.  Ertch  und  Gruber,  Tom.  II,  10,  p.  228  : 

„Alle  diese  Gleichnisse  sind  so  local  aufgefasst,  dass  daraus  fast  mit  Sicherheit  auf  die  Gegend  geschlossen  ' 

werden  kann,  in  welcher  er  sang"  p.  229 :  „ Vereinigen  wir  AUes,  was  in  den  erwahnten  Gleichnissen  ausgesagt  wird, 
ZQ  Einem  Bilde,  so  kann  man  darin  die  Schilderung  Joniens  an  Lydiens  Ktiste  nicht  verkennen." 

»)  Cfr.  Ulrici,  Geschichte  der  hellenischen  Dichtkunst  I,  p.  179/222 : 

„Mit  kindlicher  Wissbegierde  lauscht  in  homerischer  Mnse  allen  Tonen  und  Elangen,   die  ihr  Sage  der  Ge-         < 
Bchichte  zufiihren ;  mit  weit  geoffneter  Seele  nimmt  sie  den  ganzen  Strom  des  aussem  Lebens  der   sie  nmgebenden        i 


fxv  ?':.v  .    -.  '^'    ■■  ■    ■  '    ■  ■"    "    '.    ■  ''^l. 

%f;'^.-V'K*'''':''':'H-''-         19  .      ■  ■■■■.-     '    ■■■■ 


^l     Quomodo  Homerus  argumentis  comparationum  usus  sit. 

Si  id,  quod  eomparationes  sibi  volunt  (i.  e.  sive  hominem  sive  temporis  momentum  grave 
dilnddins  nobis  ante  oeulos  ponere)  eis  ezigi  vult  poeta,  argumenta  earum  non  solum  omnia 
'•X  rebus  notis  assumi  debent,  sed  tertium  etiam  comparationis,  quod  vocant  nuUo  modo 
quaesitum  esse  neque  ineptum,  sed  iis  qui  audiunt  statim  in  occulos  quasi  incurrere  debet.  Compa- 
rationes  autem  Homericas  si  perlegerimus  omnes,  ne  una  qnidem  nobis  objicietur,  quam  obscuram 
esse  crederes.  Permultae  exstant  comparationes  quae  cum  longius  explicatae  sint,  tertium 
ipsum  comparationis  quasi  egrediantur,  sed  ne  una  quidera,  quae  illo  careat.  Si  tertium  autem  illud 
comparationis  spectamus,  is,  qui  carraina  attente  legerit,  haud  scio  an  raox  cognoverit,  Homerum 
certam  quandam  legem  observare,  quae  quidem  illius  comparationum  propria  est,  et  a  recentioribus 
poetis  neglecta:  numquam  ab  eo  hominem  homini,  aut  rem  rei  eomparari,  sed  semper  ea,  quae 
fiunt  (7rpa?8i?)  inter  se  conferri.  Quo  fit,  at  Homeri  comparationes  cum  perspicuitate  distinguantur 
tum  vigorem  quendam  et  alacritatem  semper  spirent.  Eo  faeilius  inteHigi  potest,  eas  usque  ad  hanc 
nostram  aetatem  optima  comparationum  exempla  haberi. 

In  comparationibus  igitur  res  singulas  non  consectandas,  non  colligendas,  sed  facta  factis 
modo  comparanda  esse  videmus;  quid  mirum  poetam  maxima  licentia  posse  uti  in  rebus,  quae  con- 
ferantur,  eligendis?  Quin  etiara  res  possunt  conterri,  quae  si  speciraen  et  figuram  spectas,  nihil  coramune 
habere  videantur,  nisi  sirailitudinera  quandam,  si  commoventur  aut  si  quid  agunt  Sed  exempla 
afferam.  In  mentem  nobis  venit  illius  comparationis  a  viris  parum  diligentibus  paruraque  subtilibus  saepe 
castigatae,  qua  Ajax  asino  coraparatur  (II.  XI.  558  sqq.).  Ajax  enira  nullo  modo  exornatur,  si  cum  asino 
confertur ;  asinus  autem  si  in  opere  est,  eandem  raonstrat  pertinaciam,  quam  in  Ajaee  admiraraur,  cum 
contra  hostes  pugnet.  Aut  quid  glandi  plumbeae  cum  Iride  commune  est  ?  Si  jacet,  sine  dubio  nihil !  Sin 
autem  in  aquara  jaeitur  eadem  celeritate,  qua  Iris  ipsa  mergitur.  Quid  dieam  de  Agamemnone,  qui  cum 
tauro  (II.  II,  480)  de  Ulyxe,  qui  cura  ariete  (11.  Ill,  196)  de  Paride  qui  cum  equo  stabulanti  (II.  VI,  506) 
comparatur?  Semper  tertium  coraparationis  in  factis  est  positura.  Facta  modo  comparantur  illa 
comparatione,  qua  Diomendes  leoni  furenti  opponitur.  Sed  haec  hactenus!  Unaquaeque  eomparatio 
mihi  afferenda  esset;  nam  ut  supra  dictum  est,  semper  illa  observatur  lex,  ut  tertium  comparationis 
„irpoi§fv*'  modo  explicet.  Paucae  hanc  legem  neglegunt,  cum  parvura  cogitationi  loeum  praebeant 
Cfr.  Od.  IV,  791  sqq.,  quo  loco  tertiura  comparationis  positum  sit  in  illo  „^£p^inpi^£",  in  eonsiderando. 

Qua  in  licentia,  tertii  comparationis  natura  concessa,  poeta  tamen  id  studere  debet,  ut  apta 
aptis  coraparet  et  praesertim  legem  illam  observet,  res  a  consuetudine  oculorura  sejunctas  rebus  modo 
sensibus  pereeptis  opponendas  esse.  Si  enira  Vergilius  angorem  Didonis  eum  furore  Orestis  in  scaenis 
comparat,  id  ei  crimini  dari  debet.  Quod  vitium  Homerus  numquam  commisit;  nam  si  viros  fortes 
deis  comparat,  id  jure  ei  ignoscendum  erit  Dei  enim,  qui  non  sensibus  sed  raente  tantummodo  et 
cogitatione  percipiuntur,  ad  comparationes,  si  naturam  earum  spectas,  apti  esse  non  videntur;  cum 
autem  dei  Homerici  ubique  perfectissimae  species  sint  proprietatis  cujusdam  humanae ,  id  est 
rei  sensibus  perspectae,  jure  eos  adhiberi  ad  eomparationes  dices,  praesertim  cum  longiores  expli- 
eationes  removeantur.  Quo  fit,  ut  Agamemnon  ejusque  figura  a  nobis  quasi  oculis  videri  possit,  si 
(H.  II,  477—79)  legimus: 

Welt  aof  ond  lasst  ihn  in  Gesangen  nnd  Gedichten  wieder  heransstromen.  .  .  .  Sein  Gesang  ist  nur  wie  die  allgo- 
meine  Stimme  der  Zeit  nnd  des  Lebens  das  er  besingt.  Diese  vollige  Unterordnung  seines  Geistes,  diese  innige 
Einheit  seines  Ich's  nnd  seines  Gegenstandes  war  nnr  moglich,  sobald  er  in  kindlicher  Unbewnsstheit  selbst  nichts 
Schdneres  und  Hoheres  kannte,  als  was  Wirklichkeit,  was  Sage  und  Geschichte  der  jugendlich  vergrossemden,  der 
ansschmdckenden  Phantasie  darbrachten  ;  sobald  er  nnr  anfnahm  nnd  wiedergab  und  sich  selbst  wie  das  gleichgestimmte 
Gefass  erschien,  das  die  ansstromenden  Tone  nnd  die  Elange  des  Lebens  und  der  Aussenwelt  znrdcktonte. 

8* 


''.'  .>"  ■  t     '    •  '.  oftftarai  xo«  xtcpoXnv  'xtXo;  Att  rtpircxtpgivrQ»   .  .' '"^fiT-   t  . 

'Apet  5«  f»^'l'''i  ffTtproT  is  HovBtiioavi.  ""      ' 

Majestas,  digDitas,  cnltns  regias  ejas  admiranda  snnt.  Permovet  nos  pnlehritado  Heleuae  'AprtfuJt 
3fpu97|\axixTa}  ecxuia  (Od.  IV,  122);  Naasicaaeqae  forma  praeelarissima  ante  oeolos  nobis  poni^ 
Tersibas  Ulis  (Od.  VI,  151  sqq.):  ^^_, 

'ApTejitit  ffs  syooys,  Ato'$  xoupr)  pe^aA.oto  -^ 

etio;  Te  jieye^^o?  Te  (jjunv  t*  ayxto^»  etVxao, 

qaibas  versibas  eomparatio  illa  cam  palma  Belia  (Od.  YI,  160  sqq.)  accedit. 

Sed  non  solam  res  apte  electae,  sed  etiam  bene  explicatae  cam  ad  eiornandam,  tam  praesertim 
ad  exponendam  comparationem  pei-tinebant.  Si  modo  res  singalares  temporisqae  brevia  modo  momenta 
imagine  eiplicanda  sunt,  saepissime  anam  safficit  verbam.  Si  II.  I,  47  wx-rt  e'otx«?  legimas, 
hoe  ano  verbo  figara  tetrica  et  tristris  Apollinis  nobis  describitoi*,  et  sine  explicationibas  poetae 
tristitiam  rei  perspicere  possamas  Qaod  angastam  qaasi  comparationam  genas,  qaod  postea  in 
poematis  melicis  increbait,  paallatim  asitatam  esse  videtar,  cam  Odyssea  posterioribas  temporibao 
eonscripta  paaciores  collationes,  plara  similia  per  brevitatem  habeat,  qaam  Ilias.  Sed  etiam  coUationes 
qaae  res  fasias  explanant,  in  carraine  heroico  optimo  jare  inveniantar,  cam  earam  fusias  dicendi 
genas  natarae  et  sermoni  ejas  omnino  conveniat  et  ea  qaae  narrantar,  si  gravia  sant  longiqae 
temporis,  aliqaamdia  qaasi  perseqaatar. 

Gollationes  igitar  ab  Homero  praesertim  ad  proeUa  depingenda  adhibentor.  OoIIationibas  aatem 
et  similibas  per  brevitatem  semper  atitar  in  dacam  controversiis,  cladibas,  oppagnationibas,  naafragiis 
aliisqae  talibas  rebas  accaratias  et  diligentias  enan-andis,  at  paacis  dicam,  si  qaid  grave  et  mirabile 
aecidit  iisqae  qai  legant,  ante  oculos  qaasi  ponendum  est,  at  id  qaod  intelligentiae  vim  atqae 
rationem  fagere  videatar,  a  fide  minas  abhorreat.  Fere  namqaam  simile  desideratar,  at  hoc  atar 
exemplo,  si  deam  videmas  inter  homines  existentem,  quae  res  propter  novitatem  ante  omnia  simili 
indiget.  Dei  immortates,  si  de  caelo  delabuntur,  vel  avibas  compai'antar,  at  Jano  et  Minerva 
eolambis  (II.  V,  778),  Apollo  accipitri  (II,  XV,  236)  vel  rebas  coelestibus,  ut  Minerva  stellae,  quam 
cometam  Graeci  vocant,  (II.  IV,  75),  Mars  caliginosae  nabi  (II.  V,  864)  nebalae  densae  Thetis  (II.  I, 
859)  nocti  ApoIIo  (II.  I,  47).  Sin  vero  in  terris  versantar,  specie  divina  deposita  ab  eis  incredibiles 
res  geruntur,  multa  argute  et  sapienter  dicuntur. 

Quibus  ex  rebus  colligi  potest,  et  collationes  (itapa/3oAn)  et  similia  diversas  in  partes  varia 
ratione  distribui.  Jam  antea  a  nobis  dictum  est,  numerum  comparationum  in  Iliade  et  Odyssea 
positarum  diversissimum  esse ;  hoc  loco  autem  comparationes  etiam  in  singulis  carminibus  nequaquam 
numero  pares  esse  demonstrabimus,  cum  non  inania  sint  ornamenta,  sed  res  narratas  quo  modo 
procedunt  et  coramutantur,  semper  prosequantur.  NonnuIIis  Hbris  carminum  Homericorum  permultae 
eontinentur  ut  II.  libro  II,  XI,  XIII,  XIV  XVII,  aliis  paucissimae  ut  II,  libro  VI,  Od.  VII,  VHI,  IX, 
XIU,  XIV,  XVI,  XVII,  XXI,  XXIII,  XXIV,  aliis  nullae  ut  II,  libro  I,  Od  I,  II,  IH,  XV,  XVIII. 
Quod  autem  in  initiis  et  Odysseae  et  Iliadis  comparationum  ornamenta  nullo  modo  inveniuntur, 
demonstrat,  poetas  opibus  suis  quasi  pepercisse  easque  ad  gravissimas  res  tamquam  direxisse.  Nam 
si  res  quae  narrantnr,  at  quendam  gravitatis,  ut  ita  dicam,  gradum  pervenerunt,  cursum  quasi  poeta 
reprimit,  quaeque  accidunt,  imagine  quadam  dilucida  et  illustri  exponere  studet,  qua  aut  narrata  memo- 
riae  nosti'ae  infingere  vult,  aut  si  summae  res  postea  narrantur,  animos  nostros  ad  eas  componere, 

Quo  graviores  res  enarrantui,  eo  ardentius  poeta  id  studet,  ut  imaginem  suam  expingat  et 
exornet,  eo  minus  rationem  comparationum  accuratius  persequendarum  habet.  Cum  ratio  ejus  sit, 
facta  factis  comparare,  ei  imagine  initio  instituta  aberrare  licet.  Quo  fit,  ut  non  unam  solum  ima- 
ginem  nobis  praebeat,  sed  plures  saepissime  colligat,  quibus  diversas  partes  rerum  gestarum  explanare 


0~\ 


'-    *.,..'         •*  ■    ' '  ■  -■■*     .*j     ^'»  ■      jft*  ■  -    ■^y'-* 

.      '    '  '  k  •     7-       .....•-,  9'|  •  ,:  ■  '       ■       .    .  "-  '• 

'     '  sPl':^--:*.|Ji^i?Ty.^*K;;V.  *^  ■^  *         '  ■     ■  .'    '.-'  •  ■-" 

yolt  Sed  exemplam  afferam.  la  Iliadis  libro  II,  455 — 183  Homeros  sex  companitioiubas  Qtitar,  at 
proelia,  qaae  jam  ineipiant,  memoriae  nostrae  infingantur.  Ae  primam  aniFersas  exereitas  qaattaor 
rebos  comparatur.  Yelat  ignis  edax  combarit  immensam  silvam  procalqae  apparet  splendor  (exa^ 
ii  ^acTSTac  avyn),  sic  exercitui  fulgor  undiqae  colucens  per  aaras  eaelam  aseendit  Sicat  anam  volatiliam 
gentes  maltae  hac  et  illuc  volitant  exsultantes  alis,  sic  Graecorum  gentes  maltae  a  navibas  et  tentoriis 
in  planitiem  profunduntur  Scamandriam  infiniti,  quot  folia  floresque  nascuntur  tempore  verno.  Veluti 
muscarum  trequentium  gentes  multae,  tot  contra  Trojanos  comantes  Achivi  stabant  in  campo,  perdere 
eos  vehementer  cupientes.  Imperatores  autem  suos  in  ordines  redigunt,  ut  greges  magnas  capraram 
caprarii  facile  distinguunt,  postquam  in  pascuis  commixti  sunt  Agamemnon  autem  inter  imperatores 
similis  est  oculis  et  eapite  Jovi,  Marti  balteo,  pectore  Neptuno.  Velut  bos  in  armento  longe  eximius 
existit  inter  omnes,  taurus,  talem  Atridem  fecit  Jupiter  die  illo,  insignem  inter  multos  et  eximium. 

Docuisse  igitur  mihi  videor,  flomerum  lata  quadam  rerum  nataralium  descriptione  res,  qaae 
ab  eo  enarrantur  praeelarissime  exornasse  comparationibusque  apte  insertis  rerum  quasi  cursam 
eelerrimum  optime  interrupisse.  Haud  scio  an  dici  possit,  Homerum  eo  magis  comparationibus  ati, 
quo  graviores  res  enarrentur,  et  eo  magis  necessarias  esse  naturae  deseriptiones  animos  eorum,  qai 
legant  quasi  reficientes,  quo  plures  res  et  pugnae  depingantur.  Ingeniosissime  hoc  modo  orationem 
variare  et  distinguere  studet  Homerus,  numquam  eo,  quod  propositum  est,  aberrat,  numquam  in  animis 
reficiendis  res  ipsas  pioducere  neglegit.  Quod  quidem  eo  minus,  cum  comparationibus  facta  modo 
contineantur.  Si  quo  loco  autem  carmina  comparationibus  nimis  abundare,  aut  eae  absardae  et 
ineptae  esse  videntur,  hoc  certe  argumentum  nobis  est,  loeum  sive  librum  illum  non  ab  Homero 
originem  aeeepisse,  sed  ab  illis,  qui  operibus  illius  adornandis  sive  edendis  praefuerunt,  ut  decimum 
II   librum,  quem  spurium  esse  inter  omnes  doctos  viros  constat.^)  , 

Cum  comparationes  Iliadis,  quae  non  raro  ad  parvas  naturae  descriptiones  adaugentur,  natu- 
ralium  rerum  explicationes  compensent,  quae  Iliadi  fere  desunt,  pleraeque  comparationes  Odysseae, 
quae  quidem  fortunam  in  pace  et  vita  familiari  positam  praedicat,  ex  negotiis  tranquillae  vitae  agrestis 
repetuntur,  magisque  ex  piscatu  vitaque  maritima,  quam  ei  negotiis  venatorum  et  pastorum  assumuntur. 
Quod  si  intellexeris,  etiam  naturam  diversam  comparationum  in  duobus  illis  carminibus  heroicis  recte 
dijudieaveris.  Comparationes  Iliadis  multo  hilariores  sunt  magisque  ad  sensus  quasi  pertinent ;  Odysseae 
comparationes  sunt  mitiores  ipsumque  animum  magis  commovere  videntur.  Sed  Iliadi  quoque 
comparationes  nonullae  insunt  molliores  mitioresque  (efr.  II.  VIH,  559)~  neque  Odysseae  naturae 
deseriptiones  (Od.  V,  338)  omnino  desunt. 

Quod  post  epitheta  Homeriea  spectata  fecimus  etiam  nune  faeiemus :  brevi  Vergilii  comparationes 
contemplemur.  Eum,  qui  attente  legerit,  non  fugerit,  totam  Aeneidem,  Homerieis  quasi  filis  contextam 
esse,  quiii  etiam  ingenio  poetico  Vergilii  nullo  modo  contempto  eonfirmare  possumus,  Aeneidem 
omnibus  fere  partibus  summarium  tantum  quasi  paiTum  esse  Iliadis  et  Odysseae,  quo  veste  Bomana 
amictum  et  eui  animus  Bomanus  inspiratus  sit.  Nam  totae  partes  narrationum  rerumque  Homericarum 
aut  sine  uila  eommutatione  in  Aeneidem  translatae  aut  ad  alius  nomen  collatae  sunt,  quarum  multas 
Macrobius  collegit*)   quarumque    etiam    plures  enumerari  possunt.    (Aen.   HI,  623.  Od.  IX,   288.) 

»)  Grotefend,  p.  248. 

*)  Macrobius,  Satum.  conriv.  lib.  V,  2.  Attulit:  Didonis  convivium  coU.  Alcinoi  epulis;  inferorum  consul- 
tationem  Aen.  VI.  Od.  XI.  Consilia  Anchisae  Aen.  VI.  coll.  Teiresiae  monitis  Od.  XI.  auxilionun  enumerationem 
Aen.  X,  163—214.  II.  II,  484—755.  armorum  fabricationem  Aen.  VIII,  370—453.  II.  XVIII,  369—616.  ludicrum 
certamen  Aen.  V,  103—484.  II.  XXIII,  257—897.  speculationem  noctumam  Aen.  IX,  176—365.  II.  X,  299—579; 
foetus  inter  reges  ictum  et  paullo  post  ruptum  Aen.  XII,  1—310.  II.  III,  1 — 382.  IV,  1 — 220.  —  lamentationem 
super  Pallante  Aen.  X,  530.  II.  XVIIl,  1—148.  —  altercationem  Drancis  et  Tumi  Aen.  X,  122  sqq.  IL  I,  1—306. 
pugnam  singularem  Aeneae  et  Tumi.  Aen.  XII,  1 — 310.  II.  III,  382.  Achillis  insultationem  in  Ljcaonem  peremtum 
in  Tarquitum  translatam.  Aen.  X,  557.  etc.  II.  XXI,  122.  etc. 


,.'.;•-'.•>■,  '       *  -■  .,     r,  •:'..••:. 

f^>^Ko£giiim  illTid,  qno  Lao«oon  moritnr,  repetendum  eef  a  simfli  portento,  qnod  AehiTis  aeeidit  in 
Anlide  inclasis ') ;  preees,  qoibns  Creusa  Aeneam  a  pugna  retinere  vult,  sine  dubio  ad  illamm  preonm 
imaginem,  eompositae  snnt,  quibus  Andromache  Hectori  discedenti  supremum  dieitvale!  (Aen.  II,  637; 
H.  YI,  394).  Congruere  videntnr  Aeneae  adventus  apud  £vandrum,  qui  tum  sacrificia  faoit,  et  Telemachi 
accessus  ad  Nestoris  urbera  aliaque  talia  (Aen.  VIII,  102 ;  Od.  III,  35).  —  Quocunque  videmus,  ubiqnft 
faeile  est  intelleetu,  Yergilium,  etiam  rerum  narratarum  natura  commotum,   Homerum  imitatum  esse. 

\  Quam  ob  causam  videamus,  an  Vergilius  etiam  illis  locis  Homeri  vestigia  secutus  sit,  quibus  suum 
quoddam  institutum  suamque  voluntatem  consequi  potuit,  praesertim  in  carmine  suo  exomando  orna- 
mentisque  distinguendo.  Cum  de  epithetis  ejus  ornantibus  disputaremus,  de  vi  ejus,  quae  inventio  sive 
exeogitatio  dicitur,  optimo  jure  dubitare  potuimus,  sed  fere  purgatus  esse  videbatur,  cum  animadver- 
teremus,  omnia  epitheta  a  prioribus  poetis  tradita  esse.  Comparationibus  autem  ejus  contemplandis 
manifestum  nobis  fieri  debet,  eum  libero  arbitrio  omnino  carere.  Fere  omnes  Graecis  eiemplis 
depromptae  esse  videntur  et  fere  omnes,  si  quomodo  explieatae  sint  spectas,  vix  ea  adaequare  possunt, 
qnamquam  in  nonnullis  quoqne  suavitas  et  dulcedo  inest.  Quodnum  vere  dizerim,  evidens  fiet,  si 
eomparationes  quasdam  Vergilii  et  Homeri  inter  se  eontulerimus.  Ut  autem  Odyssea  pauciores  com- 
parationes  continentur,  quam  Iliade,  sic  etiam  in  prioribus  sex  libris  Aeneidos  pauciores,  quam  in 
posterioribus  insunt. 

A.  Ex  coraparationibus,  quae  ad  vitam  resque  gestas  animantium  pertinent,  has  modo  afieramus: 

1.  Homines  comparantur  deis: 

Aen.  I,  498—504.  cfr.  Od.  VI,  102—10. 
Aen.  VIII,  407—14.  cfr.  II.  XU,  433—35. 

2.  Comparationes,  quae  ad  animaliura  vitam  pertment: 

Apes  sunt  imagines  quasi  industriae  et  diligentiae.    Aen.  VI,  706—709;  I,  430—36.  II.  H,  87—92. 
Serpenti- comparatur  hostis  subito  et  clam  appropinquans.     Aen.  II,  379 — 82.  II.  33 — 35. 
Volantium   avium   gentes   similes   sunt  variae  multitudinis  in  bellum  profieiscentium  militum. 

Aen.  VII,    698    sqq.    II.    II,    459-63;    Aen.    XI,    720   sqq.  II.  XXII,  139-42.  Od.  XV, 

525-34;  Aen.  IX,  563  sqq.  II.  XXH,  308  sqq.  U.  XV,  690—92. 
L  u  p  u  s  est  imago  cupiditatis  pravae  et  ignaviae.  Aen.  XI,  809 — 14.  ll.  XV,  586 — 80. 
Leo  est  imago  crudelitatis  Aen.  IX,  339.   U.  XII,  299—305;   Aen.  X,  454—56.  II.  XVI,  487—91; 

Aen.  Xn,  4-9.  U.  XX,  164—73. 
Aper  apparet  Aen.  X,  707—18.  II.  XI,  414-418. 

6.    Comparationes  ex  inanimatis  ad  animantia. 
Arbores   et   plantae.   Aen.  V,    447—49.    II.    XVI,    482—85,    quam    comparationem  Vergilius 

adornavit  cfr.  etiam  Aen.  IX,  674;  II.  XJI,  131  sqq. 
F 1 0 8   falce   caesus   et   papaver   pluviis   inclinatum   sunt   imagines    cadentis    et    morientis   viri : 

Aen.  IX,  435  sqq.  II.  VIII,  306-8. 
Saio  euidam  ingenti  fortis  miles  comparatur:  Aen.  VU,  586  sqq.  Aen.  X,  693—96;  H.  XV,  618 — 21. 
Saepissime  mare,  venti,  ingnis,  tempestas,  praesertim  in  proeliis  depingendis  ab  utroque 

poeta  ad  comparationes  adhibentur :  velut  Aen.  VII,  526  sqq.  II.  IV,  422 — 426 ;  Aen.  IX,  666. 

II.  Xn,  156—61  etc. 

Quibus    in   comparationibus   omnibus  non  solum  tertium  comparationis,    sed  etiam  fere  onineB 

ree    Homerum    secutus    finiit  Vergilius,   etsi    nonnullis  locis  argumenti  sui  ratione  habita,    quaedam 

commntavit.    Dubium    non  est,   quin  ingenium  ejus  poeticum  nonnullis  comparationibus  pulchriorem 

praebuerit  speciem   sive    elegantiam  dicendi  genere  sive  rerum  aptiore  et  quasi  rotunda  constructione 

*j  Herder,  Krit.  Walder.  I,  98  sqq. 


, ,  >; 


^ 


(cfr.  Aen.  IX,  485  etc.).    Quae  omnia  autem  si  spectamus,  Vergilius  non  modo  propter  libed  arbitrii 
inopiam   sed   etiam   propter   verbonim   elocutionem  venustiorem  neglectam  posthabendus  est  Homero, 
id  quod  etiam  si  proprietates  ejus  leriter  modo  attigeris  facile  yideri  potest. 
.  ,^  Omnia  quae  comparationibus  Homeri  investigandis  invenimus,  nunc  quidem  paueis  colligamus: 

1.  Qaod  comparationibus  Homeri  non  parva  solum  et  exigua,  sed  magna  etiam  et  mirabilia 
comprehenduntur ,  id  quod  Homerum  igenium  habuisse  ad  universum  speetans  demonstrat,  Homerus 
assecutns  est,  quod  comparationes  sibi  volunt,  i.  e.  notis  et  perspectis  rebus  explieare  et  exponere  ignotas. 

2.  Quod  Homerus  comparationibus  res  apte  explicavit  factaque  modo  factis  contuht,  calorem 
quendam  ardentiorem  magisque  vigentem  iis  praebuit,  quod  eas  semper  optime  elegit,  perspicuitatem, 
quod  fusius  eas  latiusque  composuit,  hilaritatem  quandam  et  suavitatem,  quas  omnes  virtutes 
illustrissimas  Vergilius  adaequare  non  potuit. 

D e    descriptionibus. 

Descriptiones  cum  in  carmine  heroico  tertium  illud  sunt,  quod  non  solum  ad  eicolendum  sed 
etiam  ad  exornandum  totum  carmen  pertinet,  optimo  juro  magis  quam  comparationes  et  epitheta  ad 
utihtaten;,  spectare  dici  potest,  quod  vestimevtum  modo,  quo  quasi  amictae  sunt,  eis  speciem  quandam 
ornamenti  praebet.  Nam  etiam  poeticae  descnptiones  ante  omnia  notitiam  alicuius  rei  augere  student  — 
id  enira  omnes  descriptiones  spectant  —  sed  id  non  sieco  et  sobrio  modo,  sedipsae  voluptate  illa  nos 
affieere  volunt,  qua  res  descriptae  nos  afficiunt;  ut  paucis  dieam,  eum  animi  motum  effieere  volunt, 
quem  res  ipsae  commoverunt. 

Quod  quidem  descriptiones  assequuntur,  cum  res  depingant,  i.  e.  autem,  cura  non  picturas  quasi 
coraponant,  sed  cura  eadera  perspicuitate,  eadem  vi  et  gravitate,  eodera  ardore,  quo  ars  pietoria  res  ostendant. 
Bes  igitur  non  raodo  leviter  attingendae  sed  etiara  parva  examinanda,  omnia  bene  distinguenda,  neque 
solura  sirailitudo  sed  etiara  elegantia  et  venustas  spectandae  sunt.  Tali  raodo  pietura  quaedara  arte  poetica 
composita  oritur,  quae  optimo  jure  praesertim  in  carmina  heroica  inseritur  et  ad  omnia  illustranda 
permultura  pertinet. 

Quemadraodura  Horaerus  praeeepta  illa  secutus  sit,  quibus  deseriptio  poetiea  bona  efficitur, 
hoc  jam  ab  Lessingio  et  Herdero  aecuratissime  disputatura  est,  quam  ob  rem  satis  erit,  hoc  loco  leges, 
quae  ab  eis  inventae  sunt,  breviier  explicare. 

Quamquara  in  descriptionibus,  ut  postea  deraonstrandum  erit,  singularia  etiam  et  exigua  nullo 
raodo  neglegenda  sunt,  taraen  illae  numquam  latiores  et  fiisiores  fieri,  minoresque  res  nimis  accurate 
pertractare  debent;  sed  poeta  —  quod  quidem  facit  Homerus  —  paueis  significantibus  epithetis 
gravioribusque  rebus  explieandis  efficiat  neeesse  est,  ut  deseriptiones  quam  primum  similitudindm  quandam 
habeant  rebus  deseribendis.  Nara  si  poeta  res  tanta  vi  adumbrat,  eerte  imago,  cum  mens  et  cogitatio 
late  vagari  ingenioque  huraano  quasi  subvenire  possint,  facillirae  oculis  eorura,  qui  legunt,  subjicitur. 
Sin  vero  deseriptiones  latae  sunt  et  verbosae,  raens  et  eogitatio  jara  non  nituntur  eertis  fundamentis, 
descriptionesque  nullam  parant  voluptatem. 

Prima  igitur  lex  poetae  describenti  esto,  ut  rera  ab  ea  raodo  parte  describat,  ad  quara  animum 
advertere  debemus,  proprietates  significantes  ejus  demonstret,  memoriam  nosti"ara  eicitet,  quae  menti 
et  cogitationi  subveniat.  *)  Quarum  rerum  exerapla  proferre  opus  non  est,  quod  cura  de  epithetis 
Homericis  disputavimus,  pluribus  verbis  de  ea  re  dixiraus. 

')  Lessing,  Laocoon  XIV:  „£in  poetisches  Gemalde  ist  nicht  nothwendig  das,  was  in  ein  materielles 
Gemalde  zn  rerwandeln  ist;  sondern  jeder  Zug,  jede  Verhindung  mehrer  Znge,  durch  die  nns  der  Dichter  seinen 
Gegenstand  so  sinnlich  macht,  dass  wir  uns  dieses  Gegenstandes  deutlicher  bewusst  werden,  als  seiner  Worte,  beisst 
malerisch,  heisst  ein  Gemalde,  weil  es  uns  dem  Grade  der  Illusion  naher  bringt,  dessen  das  materielle  Gemalde 
besonders  fahig  ist,  der  sich  Ton  dem  materiellen  Gemalde  am  Ersten  und  Leichtesten  abstrahiren  lasst". 


■  ■--''.■■*>■•■'  t-'-  ■  '■'-•"'***'•  ■' 

'^■■:-'^^;-V;'-  •■-.■^•..'^  *      .''■•  .!'"■'■..'•,■'■    v^'   '''':''t^['i^Hr:^'^'-'^y 
::':■.   ">V  ■ " '  ~    '  -■  '  -     '■•*  ■■ '^'^--r  ' '>^^ -■;■'-".■-.  ■ 

'"-^'-.  .  •  ^     t    .  >  ,  '  •  ■  '•  y.  ;:•■;■  ^,-'^.  " 

li^  :»   i  Altdra    sntem  et  graTissima  lex,   qnam  Lessing  deseriptioniljns  Homerieis  eontemplatis  primns 

^ ,        inTenit,  est,  nt  poeta  singnlaa  res,  qnae  describantar,  ita  eomponat,  ut  faeiHime  ex  iis  similem  qQandam 
^  imaginem    animo    nostro   effingere   possirnus.    Lessing   in   libro  sno  ^Laoeoon"  exemplis  grayissimis 

f^^':-:  i^  demonstraint,  quibus  auiiliis  Homerus  usus  sit,  ut  intra  terminos  arti  poetieae  eonstitutos  ree  pertraetaret 
kt  •;      artinm  plastiearum  prbprias;   atque  Herder,   elegantia  et  venustate,  quae  ei  erant,  adduetus,  eomplura 
U         ad  hoc  speetantia  eoUegit  libro  ^kritische  Walder". 

.  Ars  pictoria^)  semper  certum  quoddam  momentum  facti  cujusdam  sive  certum  quendam  rerum 

.  :         statum    et   condicionem    in   tabula  figit,   colorumque   abundantia  vim,    vitam,  ingenium  quasi  rebus 

inspirat.    Ars    quoque  plastica,   res  suas  imagines  in  spatio  disponit  sublimesque  sententias  brevi  in 

spatio   eoneise   effingit.     Ars   poetica  vero  (dicimus  hoc  loeo  ante  omnia  earmen  heroieum)  res  suis 

."         producit  tempore  procedente  et  res  gestas,  casus  raagnos,  magna  facta  explieat ;  instrumenta  non  habet, 

'"^-     neque  sealprum  fabrile  neque  penicillum  adhibet.    Cogitationes  solae  earumque  quasi  vestimenta  verba 

.eam  adjuvant  in  arte    explicanda.     Ut    autem    verbum   non   in   spatio    quasi   corpus    accipit  sed  in 

|.  ^  '*tempore  profluit,   etiam  res  arte  poetica  depictae  ne  cura  verbis  aliud  post  alrad  sequentibus  pugnent, 

l^'  y      in   tempore   non    in  spatio  esse  debent.  *)    Si  igitur  ars  poetica  res  tractat,  quae  cum  in  spatio  sint, 

vx    ejns   non    propriae  sunt,  semper  cavere  debet,    ne  methodura  suam  negligat.     Res  non  motffi  mutare 

in  progredientes ,   res    quae  j  u  x  t  a  alias  positae  sunt ,   p  o  s  t    eas    ponere    easque    semper    ab    ea 

parte  contemplari  nostrisque  oculis  subjicere  debet  qua  optime  naturae  ejus  inserantur.     Descriptiones 

autem  si  res  singulas  describunt,  et  perpetuo  artis  pictoriae  praeceptis  convenienter  depingunt,  nobis 

nniversae   rei  imagiaem  ante  oculos  vix  ponent.     Pictoris  sive  sculptoris  opus  habebimus  non  poetae, 

nisi  ei  contigit,  ut  res  describendas  quodam  modo  implicet  temporibus  praetereuntibus. 

Homerum    igitur,    qui  in  descriptionibus  suis  summum  se  praebet  artificem,    ex  vulgo   ortum 
vulgo   earmina   sua    composuisse   intelligi  potest.     Pauca  raodo  exempla  afferam,  ut  varietatem  illam 
ingenii  Horaeri  illustrera.    Homerus,  sive  magnitudinem  deorura,  pulchritudinem  feminarum,  proprietates 
animorum    aut   corporum    virorum    fortium,    sive   currum  Junonis,    Agamemnonis  seeptrum,    Achillis 
'  scntum,   areum    Pandari    cet.    describit,   seraper   pingendo  (si  verbi  propriam  significationem  spectas) 

abstinet:  numquam  imaginem  nobis  praebet  imaginis  causa,  sed  semper  eam  rei  partem  ante  oculos 
ponit,  qua  ..evepyeia"  quaedam  deraonstratur,  quaeque  hoec  svipyjnx  cum  factis  eunjuncta  ept  vel 
ipsa  res  gerit 

Herder^)  cum  de  Lessingii  Laocoonte  judicaret,  contra  Lessing  mea  quidem  sententia  summo 
jure    confirmavit,    Homeium    cum    ieges    supra    commemoratas    observasset,    non    artificiis    solum 


*  »)  Laocoon  XVI. 

•)  Cfr.  Laocoon  XVII:  „Ich  spreche  nicht  der  Eede  uberhanpt  das  Vermogen  ah,  ein  korperliches  (Janze 
nach  seinen  Theilen  zn  schildern ;  sie  kann  es,  weil  ihre  Zeichen,  ob  sie  schon  anfeinander  folgen,  dennoch  willkQrliche 
Zeichen  sind ;  sondem  ich  spreche  es  der  Bede  als  dem  Mittel  der  Poesie  ab,  weil  dergleichen  wortlichen  Schildemngen 
der  Eorper  das  Tanschende  gebricht,  woranf  die  Poesie  vomehmlich  geht ;  und  dieses  Tauschende,  sage  ich .  mnss 
ihnen  damm  gebrechen,  weil  das  Coeiistirende  des  Eorpers  mit  dem  Consecutiven  der  Bede  dabei  in  Collision 
kommt,  nnd  indem  jenes  in  dieses  anfgelost  wird,  uns  die  Zergliederang  des  Ganzen  in  seine  Theile  zwar  erleichtert, 
aber  die  endliche  Wiederzusammensetzung  dieser  Theile  in  das  Ganze  ungemein  schwer  und  nicht  selten  nnmoglich 
gemacht  wird." 

•)  Herder,  Eritische  Walder,  p.  206:  „Ich  kenne  keine  Successionen  im  Homer,  die  als  Eunstgriff,  als 
Ennstgriffe  der  Noth ,  eines  Bildes ,  einer  Schlidemng  wegen  da  sein  sollten ;  sie  sind  das  Wesen  seines  Gedichtes, 
sie  sind  der  Eorper  der  epischen  Handlung.  In  jedem  Zuge  des  Handelns  muFs  Energie,  der  Zweck  Homers,  liegen ; 
mit  jeder  andem  Hypothese  von  Eunstgriffen,  Einkleidungen,    um  das  Coeiistirende  der  Schildemngen  zu  vermeiden, 

koi^me  ich  ans  dem  Ton  Homers. Wenn  Homer  ein  korperliches  Bild  braucht,  so  schildert  er  es,  wenn  es  anch 

Thersites  sein  gollte;  er  weiss  von  keinen  Eunstgriffen,  von  keiner  poetischen  List  und  Gefahrde;  Fortschreitnng 
ist  die  Seele  seines  Epos." 


V  --■.•>! 


qnibnsdam  nsum  eese,  sed  poesis  epieae  naturam  modo  seeutum  semper  progredi  debere  ^weil  er 
fortschreiten  muss,  weil  alle  diese  Theilhandlungen  Stfieke  seiner  ganzen  Handlung  sind". 
%*!:^Mv  Homerus  nuUum  deum  nobis  depinxit,  nam  si  dei  in  carminibus  apparent,  semper  sunt 
in  motn,  semper  quid  effieiant,  demonstratur.  U.  I,  528.  Juvis  potentiam  nobis  ostentat,  ac  magis 
etiam  summa  ejus  vis  et  auctoritas  imagine  illa  simplici  tamenque  sublimi  in  H.  VIII,  17—27,  posita 
cernitur.  Juppiter  annuit  et  tremit  Olympus.  Summus  post  eum  deus  supra  terram  graditur  et  terra 
tremit  Non  ut  imaginem  nobis  praebeat  graduum  Neptuni,  haec  de  Neptuno  dieuntur,  sed  ut  ex 
gradibus  ejus  effieere  possimus,  quanta  ejus  sit  potestas  ac  potentia.  Concluditur  ex  efficiente  ad 
effectum,  ex  magnitudine  ad  dignitatem  atque  vim.  Simili  modo  Minervae  forma  et  figura  adumbratur 
II.  XXI,  403  saium  jaculatur  in  Martem,  ferit  eum,  ifle  procumbit  humi.  U.  V,  743  ex  magnitudine 
casus  ejus  cogere  possumus,  quanta  sit  potentia  ejus,  quantum  robur ;  eassis  ejus  tanta  est,  ut  centum 
urbium  peditibus  sufficiat.  *)  Mars,  qui  tot  jam  homines  trucidavit  tantumque  clamare  potest,  cum 
ceciderit  (XXI,  407)  septies  tricena  jugera  agrorum  tegit.  Quae  tara  mirabilia  cum  inter  se  pugnent, 
dei  contra  deos,  mirum  non  est,  quod  Horaerus  magnitudine  eorum  iraaginem  quandam  nobis  d&re 
conatur ,  cum  hac  sola  vires  eisque  gestas  res  animo  concipere  possiraus.  Sed  illis  quoque  locis 
modum  non  transgreditur  ac  tantum  modo  pingit,  quantum  necessarium  est,  ut  ex  magnitudine,  robore 
celeritate  coUigere  possimus,  quantae  eorum  vis,  majestas,  virtus  sint.  Facile  intelligi  potest,  non 
omnes  deos  tali  modo  depingi,  cura  natura  deorum  Homerieorum  ea  sit,  ut  Venus,  dea  illa  imbellis, 
et  ipse  Mars  per  Diomedera,  hominem  mortalem  vinci  possint.     (Cfr.  II.  V,  381.) 

Eadem  conelusione  ab  effecto  ad  efficiens  pulchritudinem  Helenae  intelligimus.  Notus  et  a 
Lessingio  nostro  praeclarissime  explicatus  est  locus  ille  II.  III.  156 — 58.  —  Od.  XVIII,  187  sqq. 
Penelopae  forma  nobis  monstratur.  Minerva  eam  splendore  quodam  illustrissimae  pulchritudinis 
(v.  212)  circumdat,  ut  procis  genua  tremant  voluptate.  Aliter  Homerus  in  deformitate  depingenda 
versatur  (cfr.  H.  II,  212  sqq.) ;  ut  Thersitem  describit  etiam  singularum  rainiraarumque  rerum  ratione 
habita,  cum  aliter  ridiculi  effectum  producere  non  possit.  Ignavus  autem  quam  accurate  oculis  nostris 
subjicitur  (II.  VIII,  279  sqq.)  Iterum  iteruraque  expallescit,  conquiniscit  modo  hic  modo  illic,  cor 
ei  palpitat  in  pectore  trepido,  coUiduntur  dentes.  Praeelarissimum  autem  exemplum  Homeri  generis 
dicendi,  quo  optirae  deraonstratur,  eum  omnia  in  actiones  quasi  transferre,  Achilles  irascens  in  Uiadis 
initio  esse  videtur  (II.  I,  188  sqq.).     Ira  ejus  non  modo  signifieatur  versu,illo: 

Tlr\Xsiavt  5'ajfO$  ysTST*,  sv  Se  oi  riTop 
7r-n3-s<Tffiv  Xaffiotfft  SiixySixa.  fiepprjptfev, 
sed  addit  etiam:  o  ys  (fa.vya.vov  o?u  epwo-otjxeTo?  «apa  piipou.  Tum  actione  quadam  denuo  juvenem 
illum  ferocem  videmus  significantem,  se  raandatis  deae  (Xrjy'  spiSoq  v,  210)  paruisse:  «.{j  is  iq  xouXrov 
«Bcs  psya  ?t(po5  (v.  220),  et  versibus  insequentibus  (245)  cognosciraus,  eura  quamquam  ultionis  cupi- 
ditate  incensus  sit,  taraen  plenum  puerilis  pertinaeiae  rem  modo  inanimatam  ulcisei,  cum  Homerus 
dicat:  'JtoTt  Si  axnitrfiov  /3a\e  yoLii^.  Talia  exerapla  facile  sexcenta  enumerari  possunt,  quorura  nonnulla 
modo  hic  ponam.  Eurycleia,  cura  Ulixi  domum  redeunti  pedes  lavans  cicatrice  alterius  pftdis  cognoscat 
laeta  dominura,  pedem  manu  emittit,  ut  aes  sonet  et  aqua  ad  terrara  fluat;  ocuh  lacrirais  complentur, 
„voi  faucibus  haeret",  tum  Ulyxis  genua  complectitur  eumque  alloquitur.  (Od.  XIX,  467  sqq.)  — 
Andromachae,  mortera  Hectoris  suspicanti,  raerabra  tremunt :  radius,  in  texendo  adhibitus  ad  terrara 
cadit.  Cum  interfectura  autera  Hectorem  attrahi  videat,  animo  deficitur ;  ornatus  coraae,  fascia,  velamen 
de  capite  labuntur,  circura  stant  propinqui.  (II.  XXH,  448  sqq.).  —  Antioehura  nuncius  de  Patrocli 
morte  allatus  percutit:   retieescit,  oculi  lacrimis  coraplentur,  aegre  animam  ducit  (II.  XVII,  694  sqq.) 

*)  Cfr.  Herder,  Kritische  Walder,  p.  175. 


■.-■  ■■'.''  ';v  ...-;. U      ; 

—  Simni  modo  Achilles  mortem  Pstroli  lagens  (II.  XXIV,  9  sqq.),  AgamemDOH  res  aaas  triirtet 
(H.  X,  94  sqq.)  Saepissime  autem,  quae  paueissimis  verbis  notantur,  res  narratas  perspieaas  el 
planas  reddunt.  Nestor,  quem  Agamemnon  noctu  convenit,  caput  sublatum  cabito  faleit,  pfiusqoam 
loqui  incipiat,  (D.  X,  80.  Od.  XIV,  494.)  Ingeniosa  est  descriptio  morum  naturarumque  Ulyiis  et 
Menelai  (II.  m,  210  sqq.)  quam  Lessing  jam  praeelarissime  illustrarit. ')  Cuius  similis  locus 
invenitur  II.  XXIV,  359 :  <^mae  eriguntur  Priamo  angore  commoto  in  membris  flexibilibus.  — 
Descriptiones  autem  in  eomparatiombus  dispersae,  quae  ex  vita  animalium  assumptae  sunt,  non  minus 
plenae  sunt  elegantiae  et  venustatis.  Leo,  quera  venatores  aggressi  sunt,  conquiniscit,  spuma  ante 
ora  ejus  apparet ;  animus  ejus  fortissimus  premitur,  cauda  ferit  latera  coxasque,  tortuosis  postremo 
assilit  oculis.  (H.  XX,  168  sqq.)  Apro  fui^nti  ardent  oculi  setaeque  ejus  eriguntur  (D.  XTIT,  73), 
bovibus  arantibus  sudor  juita  cornua  effluit  (XIII,  705).  —  Quantam  autem  vim  Homeinis  in  iis  rebus 
describendis  ponere  potuit,  quae  aniraa  carent!  Currura  Junonis,  sceptrum  Agamemnonis,  Achillis 
scotum,  Pandari  arcum  —  has  omnes  res  non  animo  solum  eoncipere  possumus  sed  etiam  quanta 
fuerint  dignitate  et  pulchritudine  scire  credimus.  Cum  enim  vidimus  quomodo  eurrus  et  scutum 
faeta  essenl ,  quomodo  sceptrum  illud  et  arcus,  audiviraus ,  magis  magisque  earum  rerum  memoria 
oblectamur  quasque  qui  possident,  raagis  raagisque  apud  nos,  id  quod  studet  poeta,  quasi  auetoritate 
valent.  Quarura  rernra  non  formae  nobis  cognoscendae  sunt,  nam  pictor  eas  nobis  melius  describet, 
sed  formis  earum  nobis  ostenditur,  quanta  iis  insit  .jrgfjyeta'. 

Sed  id,  quod  dictum  est:  „quandoque  bonus  dormitat  Homerus"  *)  etiam  in  descriptiones 
adhiberi  videtur.  Descriptiones  illae  quidem,  quae  Iliadi  insunt,  eum  ea  omnino  floreat  maiore  quodam 
vigore,  breviores  sunt  aptioresque  ae  reete  de  illis  dici  potest,  quod  Bernhardy  de  Graeco  dieendi 
genere  universo  dicit'):  „Deren  (der  objeetiven  Rede)  gliickliehe  Nachwirkung  besteht  im  vollen 
Eindruck  des  anschaulich  und  kriiftig  entwickelten  Gedankens.  Eine  solche  Macht  iiber  den  Leser 
fordert  Reiehthum,  Klarheit  und  Starke  der  Beobaehtung ;  daher  ordnet  und  gliedert  der  antike  Vortrag 
seine  Details  in  der  vrlrksarasten  Polge  von  Merkmalen  und  Schilderungen  mehr  plastisch  als 
malerisch  und  die  Phantasie  des  Darstellers  hiilt  Schritt  rait  dem  Masse  des  Stoffies."  In  Odyssea 
autem  poeta  saepius  non  solum  nimis  late  sed  etiara  obscurius  res  traetavit.  Nam  quoraodo  hortum 
Aleinoi  (Od.  VII,  112  sqq.)  portura  Ithacae  (Od.  XIII,  95 — 117)  cet.  deseripsit,  neque  hortura,  neque 
portura  ante  oeulos  nobis  ponit.  Hae  deseriptiones  sunt  siraphees  quasi  et  molestae  picturae  sine 
uUo  vigore,  sine  ulla  elegantia;  legem  enira  illara,  gravissiraara  de  qua  jam  dictura  est,  neglexit:  res, 
quae  juxta  alias  erant  in  spatio,  non  post  eas  posuit. 

Quae  eum  ita  sint,  tamen  Homerus  etiam  in  descriptionibus  se  praebuit  peritissimum  et  ingeni- 
osissimum    artificem ;    quaeeumque    poetae    posteriorura    teraporum  coraposuerunt ,    ad    ejus   exemplar 
efificta   sunt.    Quara  difficile  autem  sit,    eura  adaequare,    iterum  nobis  Vergilii  exemplo  demonstratur. 
Ut  in  epithetis  et  in  comparationibus,  sic  etiam  in  descriptionibus  se  praebet  imitatorem  modo  Homeri. 
Sive  hominem  deseribit  eonsiderantera  (Aen.  VU,  249.  cfr.  II.  III,  217)  sive  hominem  dolore  afieetum     5' 
(Aen.  Vn,    292.    Od.  V,    285;    Aen.  XI,    831.    II.  XXH,  361—63)    sive  admirantem   (Aen.  II,  774.  2.- 
II.  XXIV,  389)  semper  Homeri  imitatur  exemplum.    Praeclarissirae  Vergilius  raagnam  gregum  eopiam    r 
significat   (Ecl.  II,    21):    „mille  meae  Siculis  errant  in  montibus  agna".    Horatius  ipsum  victorem  in 

curriculo  Olympico  oculis  nostiis  subiicit.    Ovidius,  qui  Lyeaonis  transfigurationem  describit,  illud  „fit  ^ 

lupus"    addit,    postquam    in  omnibus  membris  quomodo  commutati  sint  ostendit.     Quantopere   autem 
Homerus  eis  praestet,  intelligimus.   si  illi  majora  experiuntur.    Vergilium  ingenio  Homeri  nullo  modo 


•)  Cfr.  Laocoon  XXII. 

»)  Horat.  Epist.  II,  3.  359. 

»)  Bemhardy,  Griech.  Lit.  I,  p.  152. 


<^^7r' 


27 


86  immeraisse,   ex  descriptione  illa  Aeneae  scuti  inepta  cognosci  potestJ)    Quamobrem   nos   quidem  , 
Tetemm  probamus  jadieium:  ..  ^  .* 

?^'lV;7-f^  ■>*■•■  ■  Cedite  Bomani,  cedite  Graii, 

*  *^,;     "^  Nescio  quid  maius  nascitur  Iliade.  *) 


Postquam  de  epithetis  et  comparationibus  apud  Homerum  disputavimus ,  eum  summo  jure 
earnm  tractandarum  peritissimum  nominari  yidemus.  Sed  etiam  in  rebus  describendis  se  praebet 
praeclarissimum  artificem,  id  quod  duabus  de  causis  a  nobis  confirmatur. 

1.  Homerus  in  omnibus  rebus,  quae  earum  propria  sunt,  invenit,  omnia  non  necessaria  autem 
neglegit,  ut  menti  et  cogitationi  immaginationi  eorum  qui  legunt,  liceat  sibi  ipsis  imaginem  quandam 
ef&ngere.  2.  Homerus  artis  poeticae  naturae  rationem  habet,  cum  descriptionibus  suis  non  picturas  et 
formas ,  ut  pictor  et  statuarum  fabricator  confingat ,  sed  res  semper  ab  ea  parte  contemplatur ,  qua 
syspysiav  quandam  in  eis  inesse  demonstrent  et  qua  sua  sponte  quasi  in  rerura  conneium  se  inserant. 
Huc  accedit,  quod  Homeri  deseriptiones  eadera  elegantia  et  venustate  utuntur  qua  tota  ejus  carmina. 


£x  eis,  quae  in  hac  nostra  comraentatione  de  illustrissima  Homeri  elegantia  et  venustate 
diiimus,  haud  scio  an  unusquisque  intelligat,  vim  et  auctoritatem  poesis  Homericae  non  in  rebus,  de 
quibus  agit,  sed  in  elegantia  illa  et  veustate,  in  vi  et  gravitate  positam  esse:  quam  ob  causam 
illud  Herderi^): 

„Zwar  sind  die  Gegenstande,  die  er  besingt,  Kleinigkeiten  nach  unserer  Weise:  seine  Gotter 
und  Helden  mit  ihren  Sitten  und  Leidensehaften  sind  keine  anderen,  als  die  ihm  die  Lage  seiner 
und  der  vergangenen  Zeiten  darbot;  ebenso  eingeschrankt  ist  auch  seine  Natur-  und  Erdkenntniss, 
seine  Moral  und  Staatslehre.  —  Aber  die  Wahrheit  und  Weisheit,  mit  der  er  alle  Gegenstande  seiner 
Welt  zu  einem  lebendigen  Ganzen  verwebt,  der  feste  Umriss  jeder  seiner  Ziige,  in  jeder  Person  seiner 
unsterblichen  Gemalde,  die  unangestrengte  sanfte  Art,  in  welcher  er  frei,  als  Gott  alle  Charaktere 
sieht  und  ihre  Laster  und  Tugenden,  ihre  GUicks-  und  Unglucksfalle  erzahlt;  die  Musik  endlich,  die 
in  80  abwechselnden  grossen  Gedichten  unaufhorlich  von  seinen  Lippen  stromt  und  jedem  Bilde, 
jedem  Klange  seiner  Worte  eingehaucht,  rait  seinen  Gesangen  ewig  lebt;  sie  sinds,  die  in  der 
Geschichte  der  Menschheit  den  Homer  zum  Einzigen  seiner  Art  und  der  Unsterbliehkeit  wiirdig 
machen,  wenn  etwas  auf  Erden  unsterblich  sein  kann." 


»)  Cfr.  Laocoon  XVIII. 

*)  Cfr.  Herder,  10.  Bd.,  S.  81: 

„Zeiten  hinab  und  Zeiten  hinan  tont  ewig  Homerus 

Einiges  Lied;  ihn  kront  jeder  olympische  Kranz. 
Lange  sann  die  Natur,  und  schuf;  nnd  als  sie  geschaffen, 
Bnhete  sie  und  sprach:  „Einen  Homerus  der  Welt". 
•)  Herder,  Ideen  etc ,  13.  Bnch,  p.  55. 


^.  C.  KCerf\a.rtli.